Erzurum Devlet Tiyatrosu tarafından sahnelenen, Mecidiyeköy Büyük Sahne'de izlediğim ve kelimenin tam anlamıyla hayran kaldığım Palto oyunundan bahsedeceğim.
Akakiy Akakiyeviç, Petersburg'da yaşayan, mütevazı ve sıradan bir devlet memurudur. Tek tutkusu, eski ve yamalarla dolu paltosuyla soğuk kışlardan korunmak olan Akakiyeviç, eski paltosu yırtılıp aylarca para biriktirdikten sonra yeni bir palto alacaktır. Akakiy Akakiyeviç'in, yeni paltosuyla kendini daha mutlu ve özgüvenli hissederken paltosu bir gece çalınınca, hayatı altüst olur.
Akakiy Akakiyeviç, paltosunun çalınmasıyla birlikte hem soğuktan hem de içine düştüğü buhrandan dolayı hastalanır. Hayatı boyunca dışlanan ve hor görülen Akakiyeviç, intikam için geri döner. Gogol, "Palto" adlı öyküsünde, küçük insanların toplumdaki yerini ve yaşadıkları sorunları gerçekçi bir dille anlatırken aynı zamanda insanın maddi şeylere olan tutkusunu ve bu tutkunun doğurduğu yıkıcı sonuçları da sorguluyor ve sorgulatıyor.
Gogol’ün ”Palto” adlı öyküsü ve Jean Cosmos’un ”Palto” adlı oyunu üzerine karşılaştırmalı dramaturji çalışması, insana yaşamını sorgulatırken bir yandan da ezilene karşı bir empati kurduruyor.
Oyunda, muhasebe dairesine öykünün yazarı Gogol gelir ve seyirciyle sohbet ederek hikayeye aslında kendi gözünden bakmasını sağlar.
Ana öyküdeki Akakiy Akakiyeviç’in ismi aynı zamanda babasının ve onun babasının hatta onun da babasının adıdır.
9. dereceden yani alt seviye memur olan babasının kaderi, son nesil Akakiy'i de aynı şekilde etkilemiştir.
Ana öyküde sekreterlerin gereksiz insanlar olduğunu düşünen Akakiy'e en büyük müdahale, hikayenin yazarı Nikolay G. karakterini sekreter yardımcısı olarak oyunda yer alması olmuştur.
Akakiy için en hayati müdahaleyi bir karakter olarak dahil edilen Gogol'ün yapması benim epey dikkatimi çeken bir detay oldu.
Sürekli aşağılanan, hor görülen Akakiy öylesine yorulmuştur ki, ne bir kelam etmeye ne de olanlara müdahale etmeye hali vardır. Bir gün yanlışlıkla zaten korkunç durumda olan ve sürekli dalga geçilen paltosu yırtılan Akakiy, onu değiştirmeyi aklından bile geçirmez ve tamir ettirmek için var gücüyle çalışır. Birtakım müdahalelerle paltosunu artık kullanamayacağının ayrımına varan Akakiy, nihayet işinin ehli bir terziye çok pahalı samur kürkünden bir palto diktirir. Bunun için zaten doyuramadığı karnını daha da aç bırakır, evindeki 3 parça eşyasını satar ama yine de denkleştiremez gerekli ücreti. Sonunda, asla yapmadığı bir şey yapar: ona rezil bir biçimde davranan iş arkadaşından avans alır.
Diktirir samur kürkü yeni paltosunu diktirmesine ama bu kez de tüm o aşağılanmanın getirdiği duyguyla hayata bağlanma sebebi olarak görür paltosunu. Samur kürkü yeni paltosunu gezmeye çıkarır, onunla konuşur.
Akakiy’in hep dışlandığı iş arkadaşları tarafından paltosunu kutlamak için çağırıldığı ev partisindeki özgüveniyle, paltosu partinin ardından sokakta tek başınayken çalınınca gösterdiği tutum da gayet tutarlı olmuş.
Çalınan paltosunu hiç göstermediği bir özgüvenle araması, polislere diklenerek son derece kendinden emin bir duruş sergilemesi dikkat çeken Akakiy, polislerden umudu kesince gittiği üst mevkili Rondin tarafından aşağılanır. Hikaye oyuna öyle güzel uyarlanmış ki her bir detay son derece başarılı yedirilmiş.
Soğuktan üşüyen, zar zor borç harç aldığı paltosunu aramak için hayati bir çaba sarf eden Akakiy için o dehşet verici aşağılamaları yapan iş arkadaşları hem dalga geçerek hem de yine aşağılayarak ona yardımcı olmak ister. Hikayenin yazarı Gogol'ün tiyatrodaki hali ise baştan beri yadırgadığı ve tepki gösterdiği bu insanlara bir türlü ders veremez. Öte yandan konuşmaları, seyircinin hikayeye bakışına büyük katkı sağlar.
Oyunun finalinde, Akakiy paltosunu sayıklayarak, hem açlıktan hem de soğuktan hayatını kaybeder.
Akakiy için yapılan cenaze merasimi sahnesinde Akakiy dirilir ve kötü karakterlerin paltoları çalmaya hatta gasp etmeye başlar ve son olarak da Rondin’in paltosunu çekip alır. Akakiy’nin hayaleti tüm paltoları ve unvanları çekip alsa da sonunda hepsini reddederek büyük bir sosyal mesaj verir.
Oyunculuklara gelecek olursak, neredeyse tüm oyuncular birden fazla karakteri canlandırırken, ilk Gogol olarak karşımıza çıkan Berkay Alkan, her karakterde bambaşka bir şekle bürünerek oyunculuğunu sergiliyor. Akakiy Akakiyeviç'e hayat veren Yılmaz Karakuzu, tam anlamıyla bir oyunculuk resitaline imza atıyor.
Anna / Hırsız / Tanya olarak karşımızda boy gösteren Mekselina Düğdü, başarılı performansıyla öylesine güldürdü ki herkesi, mükemmel bir performans olarak aklıma kazındı.
Diğer tüm oyuncular da hiçbir şekilde eleştiremeyeceğim mükemmel performanslar sergiledi. Erzurum Devlet Tiyatrosunun bu şaheserinin mutlaka izlenmesi gerektiğini düşünüyorum.
Oyuna dair bilgileri de şöyle bırakıyor, şiddetle izlemenizi tavsiye ediyorum...
Yazan / Nikolay Vasilyeviç Gogol
Uyarlayan / Jean Cosmos
Çeviren / Cemal Süreya
Yöneten / A. Arif Atalay
Oyuncular:
Akakiy Akakiyeviç / Yılmaz Karakuzu
Simon Petkoviç / Stepan Varlamoviç Rodin E. Cemil Başdoğan
Fedor Fedoroviç Kovalov / Polis Onur Emre Teber
İrina İvanovna / Hırsız Özlem Sak
Anton Vasilyeviç Meritzin / Polis Burak Halit Günuğur
Anna / Hırsız / Tanya Mekselina Düğdü
Nikolay Vasilyeviç Gogol / Olayev / Hırsız / Nahiye Komiseri / Odacı Berkay Alkan
Dekor Tasarımı / Hakan Babaoğlu
Kostüm Tasarımı / Elif Çakanlı Kurtoğlu
Işık Tasarımı / Murat Yayla
Müzik / Selçuk Yılmaz
Yönetmen Yardımcısı / Yılmaz Karakuzu
Asistanlar / Mekselina Düğdü, Berkay Alkan, Mustafa Bilirdönmez
Sahne Amiri / Mehtap Sayın Kaya
Kondüvit / Selçuk Yılmaz
Işık Kumanda / Enes Özgeriş
Suflöz / Ceyda Zuhal Şakar
Dekor Sorumlusu / Suat Süren
Aksesuar Sorumlusu / Halit Eyyupoğlu
Kadın Terzi / Hülya Dursun
Erkek Terzi / Mustafa Portakal
Perukacı / Kamil Ahucan Özbek