Bağırsaklarımız vücudumuzun ikinci beyni olarak isimlendirilir. Unutmayın ki siz mutluysanız bağırsaklarınızda mutludur, siz mutsuzsanız bağırsaklarınızda mutsuzdur. Yaklaşık 1,5 metre uzunluğundaki kalın bağırsak kendisine ulaşan dışkıyı makata doğru ilerletirken dışkı içindeki suyu ve tuzu emer. Su emiliminin en fazla olduğu yerdir.
Kalın bağırsağı döşeyen mukozanın iltihaplanması sonucu tahriş olması ve şişmesine kısaca kolit adı verilir. Zaman zaman alevlenirken zaman zaman da sakin geçen kolitin birçok çeşidi vardır. Bunlardan en önemlileri ülseratif kolit ve crohn hastalığıdır.
Ülseratif kolit nedir?
Kalın bağırsağın iç yüzeyini döşeyen mukozanın iltihaplanması sonucu oluşan inflamatuar bir bağırsak hastalığıdır. Kalın bağırsağın iltihaplanması sonrası iç yüzeyinde ülser adı verilen yaraların oluşmasından ötürü ülseratif kolit adını almıştır.
Nedenleri nelerdir?
Ülseratif kolitin nedeni tam olarak bilinmemekle beraber, kalın bağırsak mukozasında akut ve kronik değişikliklere yol açan ani stres, üzüntü, bazı bakteri enfeksiyonları, sigara, alerjik reaksiyonlar, paraziter enfeksiyonlar, kalın bağırsakta azalan kan akışı ve beslenme nedenleri arasındadır.
Belirtileri nelerdir?
Ülseratif kolit süreğen bir hastalıktır ve yıllarca devam eder.
-İshal atakları ve ishalle beraber kanama ara ara kabızlık atakları,
-Kramp şeklinde karın ağrıları,
-Sık dışkılama ihtiyacı,
-Patlama şeklinde dışkılama,
-Dışkıda sümüksü akıntı,
-İştahsızlık,
-Eklem ağrıları,
-İştahsızlık
-Kansızlık ve yorgunluk,
-Cilt döküntüleri
Ülseratif kolitin en önemli belirtisi olan ishaller, sulu, kanlı, sümüksü ve bol köpüklüdür. Günlük ishal sayısı 15-20' yi bulabilir. Öyle ki sürekli dışkılama ile beraber bulantı, kusma, karında gaz hissi ve şişkinlik hastayı günlük konforundan alı koyar.
Hastalığın en önemli özelliği başlangıçta kalın bağırsağın bir bölgesinde sınırlı iken tedavi edilmediğinde, bağırsağın tüm katmanlarına yayılır ve şiddetli kanama ile birlikte bağırsak delinmelerine kadar gider.
Tanı nasıl konur?
Hastanın yakınmaları son derece önemlidir. Bu yakınmalar sonucu kan testleri, dışkı analizi ve endoskopi istenir. Kolonoskopi yapılır ve bağırsak mukozasından alınan biyopsi ile tanı konur.
Tedavi nasıl olur?
Hastalık akut alevlenmelerle beraber remisyon dönemi dediğimiz sessiz dönemlerle seyreder. Hastaya medikal tedavi dediğimiz ilaç tedavisi başlanır, tedavi sık kontrollerle uzun süre devam eder. Tedavide amaç hastanın yaşam kalitesini yükseltmek, şikayetlerini minimuma indirmektir. Alevlenme döneminde bağırsağın dinlendirilmesi, beslenme, stres yönetimi çok önemlidir. Sessiz dönem dediğimiz uyku dönemi ne kadar uzun sürerse hasta günlük yaşamını o kadar rahat geçirir.
Proteinden zengin beslenme, dengeli karbonhidrat alımı önemlidir. Sigara ve alkol dışında, sindirimi zor ve bağırsak mukozasını tahriş eden gazlı içecekler, sos ve baharatlar, yağlı ve kızartılmış gıdalardan uzak durmak, bol su tüketmek gerekir. Bağırsak florasının bozulmaması oldukça önemlidir. Bağırsaktaki iyi bakteri sayısını artırarak bağırsak sağlığının korunması tedaviye oldukça yardımcı olacaktır. Günlük probiyotik yoğurt ya da ev yoğurtunu bolca tüketmek, süt ürünlerinden uzak durmak (özellikle laktoz intoleransı olanlarda) gerekir. Glutensiz ve laktoz içermeyen yüksek kalorili bir diyet uygulanmalıdır. Muz gibi düşük lifli meyveler, omega-3 açısından zengin besinler (somon, uskumru, ceviz, keten tohumu gibi) diyette mutlaka bulundurulmalıdır.
Cerrahi ne zaman gerekir?
Cerrahi müdahale zorunlu haller dışında yapılmaz. Kalın bağırsak delinmesi, şiddetli kanama gibi komplikasyonlar da cerrahi planlanır. Gerek olursa kalın bağırsağın tamamı alınır.
Ülseratif kolit kansere dönüşür mü?
10 yılı aşkın süredir ülseratif kolit tanılı hastalarda kalın bağırsak kanser riski normal popülasyona göre artmıştır. Bu nedenle takip sırasında belirli periyotlarla kolonoskopi yapılır ve kanser öncüsü adı verilen displazi gibi mukoza değişikliklerinde cerrahi planlaması yapılır.
Doçent Doktor Mehmet Emin Güneş/Genel Cerrahi Uzmanı