Bir odadan başka bir odaya geçtiğimizde ne yapacağımızı unuttuğumuz bir durum olan kapı etkisini yaşamayan yoktur. Bu durum, genellikle kısa süreli hafıza kaybı ile ilişkilendirilir ve unutulan şey kısa süre içerisinde hatırlanır. Peki, Kapı etkisi nedir, neden olur? Kapı etkisi, bir odandan başka bir odaya girdiğimizde beynimizin yeni bir çevreye uyum sağlamak için eski düşünce veya niyetleri geçici olarak bastırmasıyla oluşur. Peki nasıl? Odaya girdiğimizde alacağımız ya da yapacağımız şeyi neden unuturuz? Daha detaylı inceleyelim...
KAPI ETKİSİ NEDİR, NEDEN OLUR?
İngilizce Doorway Effect olarak da bilinen kapı etkisi/kapı geçiş etkisi/kapı eşiği etkisi, bir odadan diğerine geçerken beynimizin kısa süreli bir bellek kaybı yaşaması ve odaya girerken ne yapacağımızı unutmamız durumuna verilen isimdir.
Bilişsel bilim ve psikoloji araştırmalarında ilgi çeken bir konu olan ve özellikle günlük hayatın sıradan anlarında sıkça karşılaşılan kapı etkisi, temel olarak bir bellek ya da niyetin, fiziksel olarak bir mekandan diğerine geçiş esnasında zayıflaması ya da unutulması durumunu ifade eder.
Kapı etkisinin nedenleri birçok nedene bağlı olarak değişebilir. Bu nedenler çevresel faktörler, bilişsel yorgunluk, beynin filtreleme işlemi olarak ayrılabilir.
Oda değişikliği esnasında beyin, çevredeki yeni nesnelere ve uyaranlara odaklanır. Bu uyaranlar, önceki niyetleri bastırabilir ya da geri plana itebilir.
Özellikle zihinsel olarak yoğun bir gün yaşadıysanız bu günün sonunda beynin dikkat ve hafıza yönetimi zayıflayabilir. Bu da kapı etkisinin daha sık yaşanmasına sebep olabilir.
Beyin, sürekli olarak gelen bilgileri filtreler ve sadece önemli görülenleri bilince çıkarır. Oda değişikliği esnasında, beyin önceki bilgiyi önemli olarak değerlendirmeyebilir ve bu bilgi bilinçten kaybolabilir.
ODAYA GİRDİĞİMİZDE ALACAĞIMIZ YA DA YAPACAĞIMIZ ŞEYİ NEDEN UNUTURUZ?
Beynimiz, bir odadan diğerine geçerken yeni bir çevreye adapte olmak zorunda kalır. Bu da beynin, yeni çevreye dair bilgileri işlerken önceki çevredeki niyet ya da bilgileri bastırmasına neden olur. Öyle ki yeni bir çevreye uyum sağlamak, beynin dikkatini ve bilişsel kaynaklarını gerektirir. Bu adaptasyon esnasında, eski odada yapılması gereken işler geçici olarak önemsiz hale gelebilir ve unutulabilir.
Bir odadan diğerine geçiş, beynimizde bir tür "kontekst değişikliği" olarak algılanır. Kontekst, bellek ve bilginin kodlanmasında önemlidir. Örneğin, bir odada belirli bir amacı olan bir düşünce, bu oda bağlamında kodlanır. Fakat yeni bir odaya girdiğimizde, beyin bu yeni kontekste odaklanır ve önceki odadaki kontekstten bağımsız olarak düşünülen bilgi veya niyetler unutulabilir.
Bellek, episodik (yaşanmış olaylara dayalı) ve semantik (genel bilgi) olarak ikiye ayrılmaktadır. Kapı etkisi, episodik bellekle alakalıdır. Beyin, fiziksel bir yer değişikliğini yeni bir olay ya da bölüm olarak kaydedebilir. Bu da, önceki odada planladığımız şeyi unutturabilir çünkü beynimiz artık yeni bir "epizod" içerisindedir.
Öğrendiğimiz bilgilerin yarısını 1 saatte unutuyoruz! Unutma eğrisi nedir? Unutma ile nasıl başa çıkılır?Yaşam
KAPI ETKİSİ İLE NASIL BAŞ EDİLİR?
Kapı etkisi yaşamak istemiyorsanız odadan çıkmadan önce, almak ya da yapmak istediğiniz şeyin fiziksel bir hatırlatıcısını kullanabilirsiniz ya da bir odaya girerken yapılacak şeyi yüksek sesle söyleyerek veya bir not alarak niyetinizi hatırlayabilirsiniz. Son oalrak odaya girmeden önce, ne yapacağınızı birkaç kez zihninizde tekrarlayabilirsiniz, bu niyetin unutulmasını önleyebilir.