Yeniçağ yazarı Halil Kağan Öyken, bugünkü yazısında Türkiye'deki emeklilik sistemiyle ilgili dikkat çeken bir değerledirmede bulundu.
Yeni yasama döneminde emeklilik sisteminin değişeceğini belirten Öyken, aylık bağlama oranın da değişeceğini söyledi ancak bunun geçmişte emekli olanları kapsamayacağını düşündüğünü açıklayarak kötü haberi verdi.
Öyken, emeklilik yaşının ise yükseltileceğini kaydetti. İşte Öyken'in "Emeklilik yaşı artıyor" başlıklı yazısı
Yeni yasama dönemi ile emeklilik sistemi değişecek. Kamuoyuna yansıyan bilgilere göre, yeni düzenlemede; emeklilik yaşının kadınlarda 60'a, erkeklerde 65'e çıkarılması, ödenen prim kadar aylık bağlanması ve kök aylığa ilişkin sınırlama ana başlıklar olarak karşımıza çıkıyor. En düşük emekli aylığı alanlara yol, gıda, yakıt ve kira yardımı ve benzeri sosyal yardımlar verilmesi yoluyla desteklenmesi yoluyla aylıkların belli bir sınırda tutulması planlanıyor. Böylece en düşük aylığa sürekli zam yapılması beklentisinin önüne geçileceği düşünülmekte.
12’inci Kalkınma Planı, 2024-2028 yılları arasında emeklilik sisteminde değişiklikler yapılması ile ilgili sinyaller vermişti. 31/10/2023 tarihinde Resmî Gazetede yayımlanan plan, emeklilikte iki ana konuyu gündeme taşımıştı:
Birincisi, emekli aylıklarında düşüşe neden olan aylık bağlama oranının çalışanların daha çok istihdamda kalmasını teşvik edecek şekilde yeniden düzenlenmesi,
İkincisi, yaşam süresi artışı ile uyumlu emeklilik yaşı ile ilgili düzenlemelerin plan çerçevesinde yapılması.
Yeni emeklilik sistemi hâlen sigortalı olanları kapsayacak mı?
Elbette ilk gündeme gelecek konu hali hazırda çalışanların emeklilik yaşının yeni emeklilik sisteminde etkilenip etkilenmeyeceği olacak. Şu anda çalışanların genel olarak tabi olduğu üç farklı emeklilik rejimi bulunmaktadır. Bu rejimlere göre emeklilik koşulları belirlenmektedir. 08/09/1999 öncesi işe başlayanlar, 08/09/1999 - 01/05/2008 arası işe başlayanlar ve sonrasında işe başlayanlar olarak sırlayabileceğimiz her üç dönemin emeklilik yaş koşulları farklıdır. Yapılacak düzenlemenin geçmişe dönük hükümler taşıyacağı kanaatinde değilim. Yasanın Resmî Gazetede yayım tarihi itibariyle işe ilk defa girenleri etkileyeceğini düşünüyorum. Nitekim 08/09/1999 tarihinde yapılan emeklilik yasası geriye dönük düzenlemeler taşıdığı için eleştirilmiş ve yakın zamanda emeklilikte yaşa takılanlar yasası ile değiştirilmişti.
Kimsenin Bilmediği Sırrı Açıkladı. Acil Paraya İhtiyacı Olanlara Müjdeyi Verdi. İslam Memiş AçıkladıEkonomi
Bu tür düzenlemelerin yapılırken ileriki yaşlardaki sigortalıların çalışma koşulları, alabildikleri ücretler ve iş bulma olanaklarının gözetilmesi yerinde olacaktır. Aksi hâlde yasaya yazılacak yeni emeklilik yaşı gelecek nesillere bırakılan bir sorun olarak kalacaktır. Biliyoruz ki bireyin emeklilik kararı almasındaki en önemli unsurlar; çalışma koşulları ve ücreti olmaktadır. Şayet çalışma koşulları ve iş hayatını sürdürmesi karşılığında alacağı emekli aylığı tutarı, işçiyi tatmin ederse neden emeklilik kararı alsın? Çalışabildiği kadar çalışacak ve emekli olamayacaktır.
Yeni düzenleme ile kademeli emeklilik gelir mi?
2023 Mart ayında yaşa takılanların mağduriyetleri giderilirken; 08/09/1999 sonrası işe başlayanlarla ilgili bir düzenlemeye gidilmemişti.
08/09/1999 tarihli yasa kendisinden önce sigortalı olanların emeklilik koşullarını kademeli olarak değiştirmiş, kendisinden sonra sigortalı olanların ise emeklilik koşullarını ağırlaştırmıştı. Her iki küme arasında emeklilik koşullarını sağlamak için hali hazırda 16-17 yıl gibi bir süre bulunmaktadır. Halbuki 08/09/1999 sonrası ilk defa sigortalı olacaklara kademe getirilmeli önceden sigortalı olanlara dokunulmamalıydı. Kademe, ileriye dönük uygulanmalıydı. Genel anlamada emeklilik sistemine ve yasa tekniğine uygun olan da buydu.
Bugüne geldiğimizde kademeli emeklilik düzenlemesinin yeni yapılacak emeklilik yasasında yer bulacağı yönünde bir açıklama bulunmamaktadır. Keza yeni yasanın temel alacağı 12’inci Kalkınma Planında da bu konuyla ilgili bir yaklaşım görülmemektedir.
Yeni emeklilik sisteminde gençler nasıl emekli olacak?
Günlük koşuşturmalar içinde gençler nasıl emekli olacak, emeklilik planlarını nasıl yapmalı soruları öteleniyor. İleriki yaşlara bırakılıyor. Oysa emeklilik uzun vadede planlanarak hareket edilecek bir konudur.
30/04/2008 sonrası için genel olarak emeklilik koşulları ilk defa işe başlanılan tarihe göre belirlenmemektedir. Emeklilik koşulu, prim ödeme gün sayısının tamamlandığı tarihe göre oluşmaktadır.
01/01/2036 tarihine kadar 4/a (SSK) sigortalılık statüsünde bulunanlar 7.200 prim ödeme gün sayısına ulaşmak ve kadınlarda 58 yaşını, erkeklerde ise 60 yaşını bitirmiş olmak şartları ile emekli oluyor. 01/01/2036 tarihinden sonra 7200 günü tamamlayanlar ise aşağıdaki tablodaki gün koşulunun yerine getirildiği tarih aralığının karşısında bulunan yaşı doldurduklarında emekli olacaklar. 30/04/2008 tarihinden sonra geçerli olan ve halen yürürlükteki düzenlemede önemli olan, gün sayısını doldurulacağı tarih aralığındaki “yaş” olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kamuoyun yansıyan bilgilere göre; yapılacak yeni düzenleme sonrası ilk defa işe girecekler için prim ödeme gün sayısının 7.200 güne ulaştığı tarih aralığına göre yaş koşulu belirlenmeksizin kadınlarda 60, erkeklerde ise 65 yaş koşulları emeklilik için aranacağı anlaşılmaktadır.
Bu durumda yasanın ayrıntıları belli oldukça; yeni değerlendirmelerin takip edilmesinde fayda bulunmaktadır. Hiç sigortası bulunmayan gençlerin çalışma hayatına atılmalarında hangi emeklilik koşullarına tabi olacakları, hangi koşulların daha avantajlı olacağı ve buna göre işe başlamakta acele edip etmemeleri hususları da yasa çalışmaları ile beraber netleşecektir.