İnsan hafızası ne acayip bir şey.
Bu planı öğrendiğimde aklıma ilk gelen inanır mısınız rahmetli Dilber Ay’ın, “Tavukları pişirmişem/Hacıyı da çarşıya göndermişem” nağmeleri oldu.
En başından anlatalım.
Rekabet Kurulu geçen yıl; 12 Mayıs 2022 tarihinde yaptığı toplantıda, Yumurta Üreticileri Merkez Birliği (YUMBİR) ve YUMBİR’e üye birlikler hakkında, rekabeti kısıtlayıcı çeşitli eylemlerde bulunmak suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal edip etmediklerinin tespiti amacıyla soruşturma açılmasına karar verdi.
Toplam 12 yumurta üreticisi şirket ve 13 yumurta üreticileri birliğine yönelik iki ayrı soruşturma.
Kurul’un tıpkı zincir marketlere ve çeşitli firmalara kestiği kartel cezalarının biri daha kapıda demekti bu.
Yumurta fiyatlarının da inanılmaz ölçülerde artması üzerine gelen ihbarlar, Rekabet Kurumu’nu bu şirket ve birliklere mercek tutmaya sevk etti. Yukarıda belirttiğim karar uyarınca, yaptıkları yerinde denetimlerde tıpkı market zincirlerinde olduğu gibi, yumurta üreticileri arasında WhatsApp ve mail gruplarının oluşturulduğu, yazışmalarda ortak fiyat belirledikleri, fiyatları artırmak için yazışmalar yaptıkları ortaya çıktı.
WHATSAPP GRUBUNDAKİ O DEHŞET ÖNERİ
Misal, bu şirket ya da birliklerden birinin temsilcisi WhatsApp mesajında tuhaf bir öneri dillendiriliyor ve bu da grupta “sakin sakin” tartışılıyordu ekonomik faydaları, olası handikapları açısından filan.
Öneri şuydu:
“Yumurta fiyatları çok düşük, maliyetler giderek daha fazla yük oluyor bize. Tavuklar çok fazla yumurtluyorlar. Yumurta fiyatları düşüyor. BU YÜZDEN HER FİRMA ÜRETİMDEKİ TAVUKLARIN YÜZDE 25’İNİ KESSİN.”
Bu nasıl acımasızlık diye küçük dilinizi yutacak gibi oluyorsunuz öneriyi duyunca ama dediğim gibi, üretici temsilcileri tam bir soğukkanlılıkla, gelir-gider dengelerini ve getireceği faydaları konuşuyor.
Konuşmaların bir yerinde fiyat ayarlamaları yapılırken taraflar “BU KARARA UYACAĞIMA NAMUSUM VE ŞEREFİM ÜZERİNE YEMİN EDERİM” diyerek taahhütte bulunuyor.
Şaka gibi değil mi?
Vatandaşın cebinden hortumlanacak paranın daha fazlasını çekebilmek için alınan karara uyma yemini. Hem de namus ve şeref üzerine.
KUŞ GRİBİ KATLİAMINI HATIRLATTI
Ülkemizin her köy ve kasabasında insanlar tavuk yetiştirirler malum. Ya pazarda satarlar ya da kendileri tüketirler. Hep söylediğimiz, organik gezen tavuk yumurtalarıdır onlar.
Ancak bundan 30 yıl önce tavukçuluk ve yumurta sektörüne yatırımlar başladıktan sonra bu işi kârlı hale getirmenin bir yolu olmalıydı ve bulundu.
Hatırladınız değil mi?
Fırınlarda ve pastanelerde böcek arama uzmanı olarak nam salan bir medyatör çıktı, varlığı ile yokluğu arasında kimsenin karara varamadığı KUŞ GRİBİ tantanasını pişirdikçe pişirdi. Devlet de o vakit milyonlarca tavuğun katliam emrini verdi. İstenilen sonuç alınmıştı. Kuş gribinin bittiği (!) duyuruldu. Herkesin kasasına katledilen milyonlarca tavuğun karşılığı olarak milyonlar aktı.
Zararlı çıkan yine küçük üreticiler ve vatandaşlar oldu. Köylüler bile pazardan tavuk almak zorunda kaldı.
Şimdi o günleri yeniden yaşıyor gibiyiz.
DOSYA HAZIR VE ÇOK GÜÇLÜ DELİLLERİ KAPSIYOR
Rekabet Kurulu’nun elindeki dosya şu anda hazır ve çok güçlü delilleri içeriyor. Kurumun kılı kırk yararak, neredeyse 1,5 yıldır sürdürdüğü denetim ve soruşturmada artık SÖZLÜ SAVUNMA AŞAMASINA gelindi.
24 Ekim 2023 tarihinde 20 yumurta üreticisi firma, 25 Ekim 2023 tarihinde ise Yumurta Üreticileri Merkez Birliği'ne (YUMBİR) bağlı 13 birlik Rekabet Kurumu’nda yapılacak duruşmalarda savunmalarını verecekler. Bu savunmaları da web-cam’den naklen yayınlanacak. Savunmalarını veren firmaların isimleri canlı yayında kapatılacak.
İsteyen herkes Rekabet Kurumu web sitesinde yayınlanan listeye göre savunmalarını verecek firmalar ve birliklerin adlarını öğrenebilirler.
NİHAİ KARAR 9 KASIM 2023 TARİHİNDE AÇIKLANACAK
Rekabet Kurulu, birlik ve firma temsilcilerinin sözlü savunmalarını, soruşturma heyetinin görüşlerini dinledikten sonra 15 gün içerisinde NİHAİ KARARINI açıklayacak. Bu tarih ise en geç 9 Kasım’a denk düşüyor.
Bakalım “Tavukları kesmişem-fiyatları şişirmişem” Karteli kendini önlerine konan deliller karşısında nasıl savunacak ve ne karar çıkacak?
Savunmaları 24 Ekim ve 25 Ekim tarihlerinde izleyeceğim, izlenimlerimi de buradan sizlerle paylaşacağım.
YUMURTA-TAVUK İKİLEMİ VE MALİYETLER
Ancak şunu da belirtmezsem hakkaniyete uygun hareket etmiş olmam. Ülkemizde yem fiyatlarının giderek yükselmesi yüzünden maliyetlerin arttığı da bir vaka. Şöyle bir hesap yaptım, birliklere çiftliğinde ürettiği yumurtaları veren bir üreticinin aylık kazancı o kadar matah değil. Sözgelimi günde 220 yumurta alan bir üreticinin aylık geliri 30 bin lira civarında. Bunun çok ciddi bir yem maliyeti var. Dolayısıyla üreticinin eline geçen paranın 22 bin lira olduğunu kestirebiliriz. Onlar da asıl parayı tavuk satışlarından elde ediyorlar doğal olarak.
Bu durum da ayrıca dikkate alınmalı tabii.