Ekonomim.com'dan Didem Eryar Ünlü'nün "COVID-19’dan daha ölümcül tehdit: AMD" başlıklı yazısı
Enfeksiyonları tedavi etmekte kullanılan antibiyotik, antiviral, antifungal ve antiparazitik ilaçların tamamı, antimikrobiyal ilaçlar olarak tanımlanıyor. Bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitlerin; evrimsel süreçte enfeksiyon tedavisinde kullanılan ilaçlara karşı direnç mekanizmaları geliştirmesi ve var olan antimikrobiyal ilaçların zaman içerisinde tedavide etkisiz hale gelmesine ise, antimikrobiyal direnç anlamına geliyor.
21. yüzyılda antimikrobiyal direnci (AMD), insan sağlığını tehdit eden küresel bir soruna dönüştü. Ocak 2022’de The Lancet dergisinde yayımlanan bir rapora göre, 2019 yılında, hastalık yapıcı organizmaların antimikrobiyallere karşı geliştirdiği direnç yüzünden tedavi edilemeyen enfeksiyonlar, 1.27 milyon ölüme yol açtı.
İklim değişikliği, biyoçeşitlilik ve antimikrobiyal direnç birbiriyle yakından bağlantılı ve aslında hepimiz ilaçların ekosistemlere zarar verdiğini biliyoruz.
Yapılan araştırmalara göre; 2050 yılına kadar yılda 10 milyon insanın antimikrobiyal dirence sahip olan böcekler tarafından öldürülebileceği ifade ediliyor.
Öte yandan, ilaç, sağlık ve tarım gibi sektörlerinden kaynaklanan kirlilik, antimikrobiyallerin ve dirençli mikropların daha geniş bir çevreye yayılmasına neden oluyor. Bu durum da antimikrobiyal direncin bulaşmasını, yayılmasını artırıyor.
Birleşmiş Milletler tarafından yayımlanan yeni bir rapora göre, antimikrobiyal direncin ortaya çıkması, bulaşması ve yayılmasının durdurulmasında, çevre önemli bir rol oynuyor. Kirlilik, iklim değişikliği ve biyoçeşitlilik kaybı ise AMD’ye katkıda bulunarak insan, hayvan ve bitki sağlığını tehdit ediyor.
Tarım, gıda ve sağlık sektörlerinin yarattığı kirlilik süreci hızlandırıyor
Mikroplar ya doğal olarak direnç geliştirebiliyorlar ya da diğer mikroplardan direnç kazanıyorlar. Dolayısıyla, antimikrobiyal ilaçlar içeren veya bu dirençli böceklere ev sahipliği yapabilecek alanlardan kaynaklanan kirlilik, bu sürecin hızlanması için daha fazla fırsat yaratıyor.
İlaç ve diğer kimyasalların yanı sıra, tarım, gıda ve sağlık hizmetleri gibi sektörlerden kaynaklanan kirlilik bu noktada oldukça endişe veriyor. Hem antimikrobiyalleri hem de dirençli organizmaları içerebilen hastane atık suları, ilaç üretiminden kaynaklanan atık sular ve tarımsal yüzey akışları bu tehditlerin başında geliyor. Belediye sistemlerindeki yetersiz sanitasyon, kanalizasyon ve atık su sorunu da durumu daha kötüleştirebiliyor.
Birleşmiş Milletler Çevre Programı raporuna göre, iklim değişikliği daha büyük AMD riskini beraberinde getiriyor. Örneğin, daha yüksek sıcaklıklar mikroplar arasında gen transferinin ve dolayısıyla potansiyel olarak direnç transferinin artmasının yanı sıra antimikrobiyal dirençli enfeksiyonların artmasıyla da ilişkilendiriliyor.
Ortamdaki sıcaklık, oksijen ve karbondioksit konsantrasyonları bakterilerin hayatta kalmasını ve çoğalmasını etkileyebiliyor. Örneğin, sığırların belirli antibiyotiklerle tedavi edilmesi gübre böceği mikrofl orasını değiştiriyor, bu da gübre böceklerinin sağladığı ekosistem hizmeti üzerinde etkili oluyor.
Dünya Ekonomik Forumu’nun BCG, Wellcome Trust ve Novo Nordisk Vakfı ile birlikte hazırladığı bir rapor AMD sorununun ulaştığı boyutları gözler önüne sererken, küresel koordinasyon ve liderlik ihtiyacının altını çiziyor. Rapor; AMD salgınının gündemde olduğunu ve COVID-19 salgınından daha ölümcül hale gelmesini önlemek için bir an önce adım atılması gerektiğini altını çiziyor.
“Küresel sağlık sistemini böyle bir krize yanıt verecek şekilde hazırlamalıyız”
Dünya Ekonomik Forumu Sağlık ve Sağlık Hizmetleri Başkanı Dr. Shyam Bishen’in yorumları şöyle: "İklim değişikliğiyle bağlantılı AMD’deki endişe verici artışı ele almak için güçlü ulusal yönetişim, planlama, düzenleyici ve yasal çerçevelerle birlikte küresel koordinasyon ve liderlik gerekiyor. AMD tehdidi gerçek ve ciddi. Dünya Ekonomik Forumu çok sektörlü ortaklarıyla birlikte çalışarak iklim değişikliğinin AMD dahil insan hastalıkları üzerindeki etkisine dair araştırmaya dayalı kanıtlar üretilmesine yardımcı oluyor. Küresel sağlık sistemini böyle bir krize yanıt verecek şekilde hazırlamalıyız.”
AMD ile mücadele için atılması gereken adımlar
● Sorunlu kirleticilerin azaltılması.
● Enfeksiyonları ve antimikrobiyallere olan ihtiyacı azaltmak için su yönetimi, sanitasyon ve hijyeni iyileştirmeye yönelik küresel çabaların artırılması.
● Çevresel hususların ulusal AMD eylem planlarına dahil edilmesi.
● AMD’nin mikrobiyolojik göstergeleri için uluslararası standartların oluşturulması.
● AMD ile mücadele için mali teşviklerin ve programların oluşturulması.