tv100.com yazarı Latif Şimşek'in Asgari ücret 9 bin 900 olur mu? başlıklı yazısı
Asgari ücretin kaç lira olacağı değil, kaç lira olması gerektiği önemli.
Bu konuya, yani asgari ücretin olması gereken miktara ulaşmasına Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da çok önem verdiğini biliyorum. Bu nedenle şartların zorlanacağını, Cumhurbaşkanı’nın beklentileri boşa çıkarmayacağını düşünüyorum.
Cumhurbaşkanı birkaç hafta önce asgari ücretle ilgili şunları söylemişti:
"Vedat Hoca'mızın inşallah bundan öncekilerden çok daha farklı bir hazırlığın içinde olduğunu biliyorum. Ama biz, havada uçuşan değil de yere sağlam basan adımları atacağız ki zihinlere iyi yerleşsin."
Ben bu açıklamadan hem asgari ücrette ihtiyacı karşılayacak bir artış hem de bundan sonra asgari ücret belirlenirken realist yaklaşımların karar altına alınacağı anlamını çıkarıyorum.
OLMASI GEREKEN ASGARİ ÜCRET NEDİR?
Asgari ücret şu an net 5 bin 500 lira. 2021 Aralık ayında, yani bundan tam bir yıl önce sadece 2 bin 825 liraydı.
Ocak 2022’de 4 bin 250, Temmuz 2022’de 5 bin 500 lira oldu. Bu yüksek artışlara rağmen, günün şartlarında asgari ücretle geçinebilmek zor olmaktan çıkıp imkânsız hale geldi.
Şimdi, “2023 için asgari ücrete yüzde kaç zam yapılırsa ne kadar olur?” sorusu tartışılıyor.
Yanlış!
Enflasyon üzerinden hesaplar yapılıyor. O da yanlış.
Önce rakamları, yüzdeleri, oranları bir kenara bırakıp, “Bugün sıfırdan bir asgari ücret belirlesek kaç lira olurdu” sorusunun cevabını arayalım...
Önce asgari ücreti insanlık onuruna yakışır bir noktaya getirip, ücretle yaşam şartları arasındaki uçurumu kapatıp, enflasyon farkını falan sonraki belirlemelere saklayalım.
Gelir adaletsizliğini sona erdirmedikçe, belirlenecek hiçbir asgari ücretin çözüm olmayacağı gerçeğini de bir kenara koyalım.
GELİR PAYLAŞIMINDA ADALET SAĞLANMALI
Bir ülkede milli gelirin yüzde 80’ini ayrıcalıklı yüzde 20 toparlıyor, kalan yüzde 20’yle halkın yüzde 80’i yaşamaya çalışıyorsa, bu sorunu hiçbir asgari ücret komisyonu çözemez.
ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) 1928’de asgari ücreti tanımlayıp, bizim gibi ülkelere tavsiyede bulunurken, bir şeyi özellikle vurguluyor; eşit işe eşit ücret. Yani adalet. Yani aynı işi yapan bir işçi, kamuda 15 bin lira alırken, A şirketinde 10 bin lira, B şirketinde 7 bin lira alıyorsa, eşit işe eşit ücretten ve gelir adaletinden bahsedilemez.
1948’de Birleşmiş Milletler'de kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, insanca yaşamaya ve insanlık onuruna vurgu yapıyor: “Çalışan herkes, adil, kendisi ve ailesi için insanlık onuruna yetecek bir ücret alma hakkına sahiptir”.
Asgari ücret 8 mi, yoksa 15 bin TL mi olmalı? Selçuk Geçer asgari ücret rakamını açıkladı, TÜRK-İŞ Başkanı Ergün Atalay'a sert tepki gösterdiEkonomi
Afrika İnsan Hakları Sözleşmesi; “Çalışan herkesin adil, tatmin edici, eşit işe eşit ücret alma hakkı vardır” diyor.
Türkiye’de ise asgari ücret ilk kez, 1951’de anılmaya başlıyor. Çalışma hayatı yönetmeliğinin birinci maddesi asgari ücreti şöyle tanımlıyor: “İşçiye bir günlük iş karşılığı, gıda, mesken, giyim, yakacak ve aydınlatma ihtiyaçlarını karşılayacak kifayette olan bir ücret”.
Peki nedir insanlık onuruna yakışan asgari ücret?
Ve 2023’te ne kadar olursa insanlık onuru kurtulur?
İnsanlık onuruna, adalete, hakkaniyete dayanan asgari ücret; millî gelir artışına paralel olarak, artan refahtan nasibini alan bir asgari ücrettir.
Bu da ancak, 2022’deki yıllık enflasyonu şu anki asgari ücretin üzerine koymakla mümkündür.
O zaman ortaya 9 bin 900 lira gibi bir rakam çıkıyor.
İlk bakışta birileri 9 bin 900 lirayı uygulanamaz bulabilir.
ASGARİ ÜCRET 9 BİN 900 LİRA OLUR MU?
Ama asgari ücret sorunu da ancak böyle radikal bir kararla aşılabilir.
Eğer 2022 Temmuz'undaki gibi ara zam formülü düşünülmezse, enflasyon düşme trendine girse bile asgari ücret, 2023’te periyodik olarak her geçen ay alım gücünü yine kaybedecek.
9 bin 900 liraya “imkânsız” diyenler ve uygulanamaz bulanlar yine de kötümser olmasın.
İşin iyi yanı; alım gücünün dibe vurduğu dönemde, hem iktidar hem de iş dünyası kabul edilemeyecek bir asgari ücret peşinde değil.
Olması gerekeni değil de olabilecek miktarı, uzlaşılabilecek olanı konuşalım.
Peki nedir tarafların uzlaşabileceği miktar?
Şu an en olası asgari ücret 8 bin 500 lira olarak görünüyor. Bunu ezbere söylemiyorum. Kimi çalışma-ekonomi bürokratları ve iş adamları ile yaptığım sohbetlerden çıkardığım sonuç: 8 bin 500 net.
Benim daha iyimser senaryom ise şu; komisyondan çıkacak rakam ne olursa olsun, Sayın Cumhurbaşkanı bir miktar düzeltme için devreye girecek. Yani; komisyondan 8 bin 500 olarak çıkar. Cumhurbaşkanı bu miktarı 9 bin liraya yükseltir ve kimse de itiraz etmez.
Devlet işverenin asgari ücret üzerindeki yükünü biraz daha hafifletir. Tazminat ödemeleri için uygun faizli kredi vermek gibi bir takım adımlar da atarsa, işveren kanadından büyük bir itiraz gelmez.
Hadi hayırlısı.