Dünya gazetesinden Alaattin AKTAŞ'ın yazısı
"Yaz ayları-tarım ürünleri-ucuzlama” diyenler tatsız bir sürprize hazır olun!"
Tarım ürünleri üretici fiyatlarındaki artış, "Yaz ayları için bana güvenmeyin, hatta hazırlığınızı yüksek zamlara göre yapın" dedirtecek boyutta.
✔ Tarım-ÜFE nisanda yüzde 18, son bir yılda yüzde 119 arttı.
✔ Tek yıllık bitkisel ürünlerdeki artış ise nisanda yüzde 28, son bir yılda yüzde 191 düzeyinde.
Nedir klasik beklenti...
Yaz gelecek, tarım ürünleri bollaşacak, fiyatlar düşecek. Çok da yanlış değildir tabii ki bu. Doğaldır da hem. Örneğin serada yetişen domatesle tarlada yetişenin fiyatı aynı olacak değil ya.
Ama bu yıl pek de umulan ölçüde bir fiyat düşüşü yaşanmayacak gibi...
Bunu biz söylemiyoruz. Hem zaten tutup Antalya’daki, Adana’daki fiyatların nasıl seyrettiğini tespit etme şansımız yok ki.
Bunu söyleyen TÜİK, evet TÜİK. Elbette TÜİK “Bu yıl yaz aylarında tarım ürünü fiyatları pek gerilemeyecek” demiyor, öyle bir görevi de yok zaten ama ortaya koyduğu oranlarla bunu dolaylı olarak dile getirmiş oluyor.
TÜİK’in dün açıkladığı nisan ayı tarım-ÜFE verileri, yani çiftçinin ürününü ilk satış fiyatı ya da hayvan yetiştiricilerinin ilk satış fiyatı tam anlamıyla korkunç bir artışa işaret ediyor.
Tarım kesimi üretici fiyat endeksi nisan ayında tam yüzde 17.76 oranında artış gösterdi. Bir ayda yüzde 17.76 artış!
Bu, söz konusu endeksin hesaplandığı 2010 yılı başından beri görülmemiş bir oran. Yani rekor!
Tarım ürünlerinin üretici fiyatı ya da diğer bir ifadeyle ilk el fiyatı veya toptan fiyatı bu düzeyde artacak ama yaz aylarında fiyatlar düşüş gösterecek, hem de kayda değer bir oranda! Üstelik aylık fiyat artışı yalnızca nisana özgü bir durum değil ki, fiyatlar beş aydır rekor üstüne rekor kırarak yükseliyor.
BEŞ AYLIK ARTIŞ YÜZDE 94
TÜİK’i zaman zaman değişik nedenlerle biz de eleştirdik ama bu sefer hakkını teslim etmek gerek. Tarım-ÜFE’deki artışa bakın! Bu oranı açıklamak; dolaylı olarak gıda maddelerindeki fiyat artışının pek de hız kesmeyeceğini, hatta belki de tam tersine artışın giderek hızlanacağını ilan etmek demek.
Yeri gelmişken şunu da vurgulayalım. TÜİK’e yönelik olumsuz algının temelinde o kurumda çalışanların kararları yatmıyor. Hem çalışanlar ne karar alabilir ki zaten. Bu olumsuz algı, siyasilerin TÜİK’in yönetim kadrosunu sık sık değiştirmesinden kaynaklanıyor.
Dönelim yeniden tarım ürünlerindeki üretici fiyat artışına...
Nisan ayındaki oranla birlikte tarım-ÜFE’de beş aydır üst üste çift haneli artış yaşanmış oldu.
Tarım-ÜFE aralıkta yüzde 12.51, ocakta yüzde 14.83, şubatta yüze 13.74, martta yüzde 12.02 ve son olarak nisanda yüzde 17.76 arttı. Böylece son beş aydaki artış tam yüzde 94’e ulaştı.
Bir kıyaslama olarak geçen yılın aynı dönemindeki, yani 2020’nin aralık ayı ile 2021’in ilk dört ayının toplamındaki artış oranını verelim; yüzde 10, yalnızca yüzde 10!
YILLIK ARTIŞ YÜZDE 119’A ULAŞTI
Tarım-ÜFE’de nisan itibarıyla yıllık yüzde 119’luk bir artış var.
Geçen yılın nisanındaki yıllık artış ise yüzde 22 düzeyindeydi.
Zaten yıllık orandaki tırmanma geçen yılın aralık ayında başladı. Yıllık artış geçen yıl aralık ayına kadar yüzde 21-25 bandında seyretti ve kasımda yüzde 24 düzeyinde bulunuyordu. Ne olduysa aralıkla birlikte oldu ve yıllık oran her ay hızlı bir artışla nisanda üç haneli düzeye ulaştı.
DETAY DAHA DA CAN SIKICI
Tarım ürünlerinde üretici fiyatları nisanda yüzde 18’e yakın arttı, yıllık artış yüzde 119’u buldu ama detaylara bakınca durumun göründüğünden de kötü olduğu anlaşılıyor. Çünkü oranların bu düzeyde kalmasını sağlayan büyük ölçüde mevsim itibarıyla da önemini yitiren balık ve balıkçılık ürünleri.
Tek yıllık bitkisel ürünlerdeki aylık artış yüzde 28, yıllık artış yüzde 191.
Yani her yıl ekilmesi gereken bitkiler; onlarcasını sayabilirsiniz... Bu ürünlerdeki yıllık fiyat artışı yüzde 191’i bulmuş. Çünkü bu ürünler her yıl emek istiyor, her yıl yeniden dikilmek istiyor, her yıl mazot istiyor, gübre istiyor.
Bir aylık fiyat artışı yüzde 28’e, yıllık artış yüzde 191’e ulaşmış, biz de şikayet ediyoruz; örneğin domates niye bu kadar pahalı diye!
TÜFE’DE GIDA GRUBU ARTIŞI HAZİRANDA YÜZDE 100’Ü AŞABİLİR
TÜFE’de nisan sonu itibarıyla oluşan yıllık artış yaklaşık yüzde 70. Ancak gıda ve alkolsüz içecekler grubundaki artış 19 puan daha fazla ve yüzde 89 düzeyinde.
Tarım ürünlerindeki bu maliyet baskısı yüzünden TÜFE kapsamındaki gıda maddelerinin fiyatındaki artış çok muhtemeldir ki hızlanarak devam edecek. Gıda grubunun yıllık artışı öyle görünüyor ki mayıs ya da en geç haziran ayında yüzde 100’ün üstüne çıkacak.
Bir ayrıntı daha verelim; nisan ayında gıda grubu enflasyonunu en yüksek açıklayan yüzde 13.38’lik oranla TÜİK olmuştu. Yani nisanda yalnızca gıda maddelerinin enflasyonu üstünden bir açıklama yapılmış olsaydı TÜİK'in oranı ilk sırada yer alacaktı.