Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC), her ay hazırladığı basın raporlarıyla Türkiye’deki basın ve ifade özgürlüğüne mercek tutuyor. TGC’nin 1 Ocak–31 Aralık 2015 tarihleri arasında yayımlanan basın raporlarından yapılan derlemeye göre; ülkemizdeki “basın ve ifade özgürlüğü” geriye gidişini sürdürdü.
2015 yılında yayın yasakları, haber sitelerinin kapatılması, yayın kuruluşlarına fiziki ve sözlü saldırılar gündemden hiç düşmedi. Kimi zaman meydanlardan kimi zaman ise sosyal medya üzerinden halkın haber alma hakkı için görev yapan gazeteciler hedef gösterildi. Özellikle toplumsal olaylarda gazeteciler hedef seçilerek fiziksel saldırıya uğradı. Gazeteciler, işten atılmakla susturulmaya çalışıldı. Saatlerce süren gözaltılar yaşandı. Haklarında açılan davalardan, soruşturmalardan dolayı birçok gazeteci zamanının büyük bir çoğunluğunu adliyede geçirdi.
Tutuklamalar 2015 yılında da hız kesmedi. Şu anda 30 gazeteci cezaevinde. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) yaşananlara sessiz kalmadı. Yıl boyunca yaptığı açıklamalarla, düzenlediği toplantılarla, izlediği gazeteci davalarıyla, hak ihlallerine karşı açtığı davalarla gazetecileri savundu.
200’ÜN ÜZERİNDE HABER SİTESİ ENGELLENDİ
2015 yılında Türkiye’nin dört bir yanından sansür haberleri geldi. 200’ün üzerinde haber sitesine erişim engellendi. 21Ocak’’ta İstanbul 6. Sulh Ceza Hakimi, gazeteciler Fatih Yağmur, Nazlı Ilıcak, Arzu Yıldız, Hanım Büşra Erdal dahil, 312Twitter mesajına erişim yasağı getirdi. 27 Şubat’ta Ankara Gölbaşı Sulh Ceza Hâkimliği, Charlie Hebdo haberlerinin yanı sıra bazı Wikipedia ve Facebook sayfaları ile aralarında Twitter hesaplarının da bulunduğu 49 internet sayfasına URL temelli erişim engeli getirdi. 3 Nisan’da İstanbul 1. Sulh Ceza Hakimliği, rehin Savcı Kiraz’ın öldürülmesiyle ilgili soruşturmada 166 habere URL bazlı erişim engeli getirdi. Haberleri sansürlenen siteler arasında The İndependent, TheMirror, The Post, Cumhuriyet, Radikal, Milliyet, Birgün, Sözcü, HaberSol, Taraf, Anadolunun Sesi de var. 30 Mayıs’ta İstanbul 8. Sulh Ceza Hakimliği, Cumhuriyet Gazetesi’ne ait sitede çıkan MİT TIR’larına ilişkin habere erişim yasağı koydu. Gazete haberi sitesinden çıkarmak zorunda kaldı. 12 Haziran’da TİB, Adana’daki MİT TIR’larında yakalanan silahlarla ilgili Cumhuriyet Gazetesi’nde çıkan, “Jandarma var dedi” başlıklı habere erişim yasağı getirdi.
KANALLAR DİGİTAL PLATFORMDAN ÇIKARILDI
Aralarında Samanyolu TV, Bugün TV, Kanal Türk ve Yumurcak TV’nin de bulunduğu kanallar, Tivibu, Digiturk, TurkcellTV’den sonra Kablo TV ve Teledünya platformlarından çıkarıldı.
TOPLUMSAL OLAYLARA YAYIN YASAĞI GELDİ
2015 yılında gerçekleşen birçok olaya yayın yasağı getirildi. 14 Ocak’ta RTÜK Adana 5. Sulh Ceza Hakimliği’nin, Hatay'ın Kırıkhan ilçesi ve Adana'da MİT'e ait araçların durdurulması ve aranması olayıyla ilgili yayın yasağı kararı verdi.
31 Mart’ta Başbakanlık, Çağlayan Adliyesi'nde Berkin Elvan soruşturmasını yürüten Cumhuriyet Savcısı Mehmet Selim Kiraz' a yönelik saldırıya ilişkin haberlere geçici yayın yasağı koydu.
21 Temmuz’da Suruç Sulh Ceza Hakimliği, Suruç'taki terör saldırısına ilişkin görüntülerin yazılı ve görsel basında kullanılmasına yayın yasağı getirdi. Mahkeme, patlama anının görüntülerine de internetten erişimin engellenmesine karar verdi.
4 Şubat’ta MİT tırlarının durdurulması ve aranmasına ilişkin olayda Adana 5. Sulh Ceza Hakimliği'nin vermiş olduğu yayın yasağına ek olarak davanın görüldüğü Adana 7. Ağır Ceza Mahkemesi’nden de yayın yasağı kararı çıktı.
14 Ekim’de Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, 10 Ekim Ankara katliamıyla ilgili her türlü habere yayın yasağı getirdi.
CENAZEDE BİLE AKREDİTASYON UYGULANDI
Akreditasyon, cenaze törenlerinden basın toplantılarına kadar hemen hemen her yerde uygulandı. 25 olayda 17 medya organı akreditasyon ayrımcılığına uğradı. Akreditasyon uygulamalarının en dikkati çekenlerden bazıları şunlar oldu:
1 Nisan’da Şehit Savcı Mehmet Selim Kiraz'ın Eyüp Sultan Camisi’ndeki cenaze törenine; Hürriyet, Cumhuriyet, Bugün, Milat, Taraf, Sözcü, Ortadoğu, Yeniçağ, Birgün ve Zaman gazeteleri ile CNN Türk, Bugün TV, Kanaltürk, İMC TV, Samanyolu TV, Cihan Haber Ajansı ile Doğan Haber Ajansı muhabiri, foto muhabiri ve kameramanları alınmadı.
22 Nisan’da 51. Cumhurbaşkanlığı Bisiklet Turu’nu izlemek için başvuran 13 medya kuruluşuna onay verilmedi. TGC’nin ve diğer meslek örgütlerinin kınamalarının ardından akreditasyon uygulamasından vazgeçildi.
10 Mayıs’ta Zaman gazetesi, Cihan Haber Ajansı, Samanyolu TV, Kanaltürk TV ve Bugün TV gibi medya kuruluşları TOBB Genel Kurulu’na alınmadı.
11 Mayıs’ta Danıştay’ın 147. Kuruluş yıldönümü törenlerini izlemeye gelen gazetecilere izin verilmedi. Törene sadece TRT ve AA alındı.
26 Mayıs’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun Yüksekova'da katıldığı toplu açış törenini izlemek isteyen Doğan Haber Ajansı, Dicle Haber Ajansı, İhlas Haber Ajansı ve Cihan Haber Ajansı’na akreditasyon verilmedi.
23 Ekim’de Fenerbahçe Kulübü Başkanı Aziz Yıldırım Fenerbahçe-Ajax maçına akredite olduğu halde 5 gazeteciyi almadı.
70 GAZETECİ FİZİKSEL SALDIRIYA UĞRADI
Ocak–Aralık 2015 tarihleri arasında; 70 gazeteci fiziksel saldırıya uğradı. 30 gazetecinin tehdit edildiği haberlere konu oldu. 2 gazeteci öldürüldü.
17 Şubat’ta Kadıköy'de, arkadaşlarıyla kartopu oynarken camına kartopu isabet eden bir esnaf tarafından bıçaklanarak ağır yaralanan gazeteci Nuh Köklü’nün, yaşamını yitirmesi tüm dünyada tepkilere neden oldu. Nuh Köklü’nün fotoğrafı TGC Basın Müzesi’nin öldürülen gazeteciler galerisine asıldı.
Basın kuruluşlarına yönelik saldırılar da önceki yıllarda olduğu gibi sürdü. 14 Ocak’ta Charlie Hebdo'nun yayınlanan özel sayısından seçilen karikatürleri yayınlayan Cumhuriyet'in basıldığı matbaaya giderek dağıtımı engellendi. Ardından karikatürleri yayınladığı için gazetenin önünde bir grup eylem yaptı.
Fox TV’nin Ankara Bürosu önüne gelen kimliği belirsiz bir kişi, park halindeki canlı yayın aracının camlarını taş ile kırdı.
Yıl içinde Sözcü, Halk Tv, Cumhuriyet ve DHA’nın internet siteleri saldırıya uğradı.
Star Medya Grubu'nun binasına bomba bırakıldı.
Eylül ayında Hürriyet Gazetesi iki kez taşlı sopalı saldırıya uğradı. Ankara’daki binası da geçtiğimiz günlerde saldırıya maruz kaldı.
Sabah ve ATV Grubu ise sözlü ve taşlı saldırıya uğradı.
Dicle Haber Ajansı’nın (DİHA) Kayapınar ilçesinde bulunan merkez bürosuna baskın düzenlendi. 32 çalışan gözaltına alındı.
Yeni Asır Gazetesi’ne yumurtalı ve boyalı saldırıyı yapıldı.
Koza İpek Grubu'nun Ankara'da ve İstanbul'daki holding ve yayın grubu binalarına kayyum atandı. 29 Ekim’de binaya girmek isteyen kayyumlarla çalışanlar arasında arbede yaşandı.
BASINDA İŞSİZLİK ÇIĞ GİBİ BÜYÜYOR
2015 yılında gazeteciler yine işsiz kaldı. Basın sektöründeki işsizlik Türkiye’deki işsizlik ortalamasının üç katına çıktı. TUİK 7 bin gazetecinin işsiz olduğunu açıkladı. 2015 yılında TGC raporlarına göre 500’e yakın gazeteci işsiz kaldı. Nisan ayında basın sektöründe toplu işten çıkarma tavan yaptı. Kanal A’da 65, FOX’ta 75 çalışanla birlikte basın sektöründe 150’ye yakın kişinin işsiz kaldığı haberlere yansıdı.
Temmuz ayında; Yurt Gazetesi 1 gün yayınlanmadı ve birkaç hafta sonra ise Ankara Bürosu’nun kapatıldığını duyurdu. Pek çok gazeteci işsiz kaldı. Ağustos ayında basın kuruluşlarından sürekli ‘ayrılık’ haberleri geldi.
Yurt Gazetesi’nden, Milliyet’ten, Hürriyet’ten konusunda uzman çok sayıda gazeteci, yazar işinden oldu.
Zaman Gazetesi’nden de toplu işten çıkarma haberleri kamuoyuna yansıdı. Ekim–Kasım aylarında İpek Medya Grubu’na kayyum atanmasıyla İstanbul, Ankara ve İzmir bürolardan 200’e yakın kişinin işten çıkartıldığı belirtildi. Aralık ayının son günlerinde ise TRT Türk’ten sayıları 80 olduğu belirtilen çalışan işten çıkartıldı.
Aralık ayında Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji ekiyle İzmir Bürosu’nun kapanması nedeniyle 23 gazeteci işten çıkarıldı.
GAZETECİLERE GÖZALTILAR SÜRDÜ
Ocak-Aralık 2015’te, aralarında 8’i uluslararası medyadan olmak üzere 100 gazeteci ve medya çalışanı gözaltına alındı. Gazeteciler yine mahkeme koridorlarındaydı. Cumhuriyet, Evrensel, BirGün, Yurt, Sözcü, Aydınlık, Taraf, Zaman, Hürriyet, Bugün gazetelerine ve yazarlarına dava üstüne dava yağdı. Gazetecilere özellikle “Cumhurbaşkanına hakaret”, “terör propagandası yapmak”, “gizliliği ihlal ve yargıyı etkilemeye teşebbüs”, “kin ve düşmanlığa tahrik” ve “hakaret” ten davalar açıldı.
BASIN KARTI YÖNETMELİĞİ DEĞİŞİKLİĞİ KRİZİ YAŞANDI
Bu yıl özellikle Basın Kartı Yönetmeliği’nde yapılan değişiklik krize neden oldu. Basın Kartı Komisyonu’na üye olan gazetecilik meslek örgütlerinin görüşü alınmadan 28.08.2015 tarihinde çıkarılan Basın Kartları Yönetmeliği’nin iptali için dava açıldı. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti ve Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın 14 Ekim 2015 tarihinde açtığı davada yönetmeliğin davacıların görüşüne dahi başvurulmadan idarenin keyfi tutumuyla ve kamu yararından uzak bir biçimde hazırlandığı vurgulandı.
MECLİSTE BASINA KULİS SINIRLAMASI
2015’in son günlerinde Meclis’ten de sınırlama haberleri geldi. TBMM idare amirlerinin, Meclis’te uygulanacak yeni güvenlik önlemlerini belirlemek amacıyla 18 Aralık’ta yaptığı toplantıda, 10 maddelik eylem planı hazırlandı, basına gece saat 20.00’den sonra kulis sınırlaması getirildi. Karar henüz yürürlüğe girmedi.
TUTUKLU GAZETECİLER İÇİN ULUSLARARASI KAMPANYA BAŞLATILDI
Türkiye’de yaptıkları haberler nedeniyle gazetecilerin tutuklu yargılanması süreci yine devam etti. Son olarak Cumhuriyet Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Can Dündar ve Ankara Temsilcisi Erdem Gül tutuklandı. 2016 yılına 30 gazeteci cezaevinde girdi. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) ve Merkezi Paris'te bulunan Uluslararası Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü (RSF), aralarında Cumhuriyet Gazetesi Yayın Yönetmeni Can Dündar ve Ankara temsilcisi Erdem Gül'ün de yer aldığı tutuklu gazeteciler için bir toplantı düzenlendi.Toplantıya 20 gazetecilik meslek örgütü ve 15 ülkenin baş konsolosu katıldı. Toplantıda cezaevindeki tüm gazetecilerin serbest bırakılması için uluslararası kamuoyuna bir çağrı yapıldı. İmza kampanyası başlatıldı. Basın özgürlüğünün önemine vurgu yapıldı.
2016 YILINA 30 GAZETECİ CEZAEVİNDE GİRİYOR
1– Ali Konar, Azadiya Welat Gazetesi temsilcisi, Malatya E Tipi Cezaevi
2– Cengiz Doğan, Azadiya Welat Gazetesi Nusaybin muhabiri, Mardin E Tipi Cezaevi
3– Cüneyt Hacıoğlu, Dicle Haber Ajansı (DİHA) Şırnak muhabiri, Şırnak Cezaevi
4– Ensar Tunca, Azadiya Welat Gazetesi Iğdır muhabiri, Iğdır Kapalı Cezaevi
5– Erdal Süsem, Eylül Dergisi Editörü, Edirne F Tipi Cezaevi
6– Erol Zavar, Odak Dergisi sahibi ve Yazı İşleri Müdürü, Şaír, Sincan 1 No'lu F Tipi Cezaevi, Ankara
7– Faysal Tunç, Dicle Haber Ajansı (DİHA) Şırnak muhabiri, Rize–Kalkandere L Tipi Cezaevi
8– Ferhat Çiftçi, Azadiya Welat Gazetesi Gaziantep Temsilcisi, Gaziantep H Tipi Cezaevi
9– Gültekin Avcı, Bugün Gazetesí Yazarı, Silivri Cezaevi
10– Hamit Duman (Dilbahar), Azadiya Welat Gazetesi Yazarı, Erzurum E Tipi Cezaevi
11– Hatice Duman, Atılım Gazetesi Sahibi ve Yazı İşleri Müdürü, Bakırköy Kadın Kapalı Cezaevi, İstanbul
12– Hidayet Karaca, Samanyolu Yayın Grubu Başkanı, Silivri Cezaevi
13– Kamuran Sunbat, Dicle Haber Ajansı (DİHA) Çukurova eskí muhabiri, Antep H Tipi Cezaevi
14– Kenan Karavil, Radyo Dünya Yayın Yönetmeni, Adana Kürkçüler F Tipi Cezaevi
15– Mehmet Baransu, Taraf Gazetesi Yazarı, Silivri Cezaevi
16– Mikail Barut, Özgür Halk Dergisi Editörü, Silivri 2 No'lu L Tipi Cezaevi
17– Miktat Algül, Mezitli FM Genel Yayın Koordinatörü, Osmaniye T Tipi Kapalı Cezaevi
18– Mustafa Gök, Ekmek ve Adalet Dergisi Ankara Temsilcisi, Tekírdağ 2 No'lu F Tipi Cezaevi
19– Nuri Yeşil, Azadiya Welat Gazetesi Tunceli Temsilcisi, Maraş–Elbistan E Tipi Cezaevi
20– Ömer Gül, Dicle Haber Ajansı Bursa muhabiri, Bursa E Tipi Cezaevi
21– Sami Tunca, Mücadele Birliği Dergisi Yazi İşleri Müdürü, Tekirdağ 1 No'lu F Tipi Cezaevi
22– Sevcan Atak, Özgür Halk Dergisi Editörü, İzmir Şakran Kadın Kapalı Cezaevi
23– Seyithan Akyüz, Azadiya Welat Gazetesi Adana Temsilcisi, Isparta E Tipi Cezaevi
24– Şahabettin Demir, Dicle Haber Ajansı, Van Muhabiri, Erzurum Oltu T Tipi Cezaevi
25– Tahsin Sağaltacı, Yürüyüş Dergisi muhabiri, Metris Cezaevi İstanbul
26– Ufuk Erhan, Gelecek Gazetesi muhabiri, Maltepe Cezaevi İstanbul
27– Muhammed Resul, Více News yerel muhabiri, Adana Kürkçüler Cezaevi
28– Can Dündar, Cumhuriyet Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni, Silivri Cezaevi
29– Erdem Gül, Cumhuriyet Gazetesi Ankara Temsilcisi, Silivri Cezaevi
30-Beritan Canözer-JİNHA-Diyarbakır E Tipi Kapalı Cezaevi
2015 YILINDA 67 GAZETECİ ÖLDÜRÜLDÜ
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Ban Ki-Mun, son 10 yılda görev sırasında 700'den fazla gazetecinin öldürüldüğünü belirterek, gazetecilere karşı işlenen suçların cezasız kalmamasını istedi. Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü 2015 yılında tüm dünyada öldürülen gazeteci sayısını açıkladı. Rapora göre 2015’te 67 gazeteci öldürüldü.