Ukrayna savaşının başlaması sadece bölgede değil dünyanın tamamında bir takım baltaların gömüldüğü yerlerden çıkmasına sebep oldu. Dünyanın farklı noktalarında bir çok jeopolitik sürtüşmenin silahlı çatışmaya varacak kadar büyüdüğünü gözlemledik.
Pakistan-Hindistan, Etiyopya iç savaşı, Çin-Tayvan, Ermenistan-Azerbaycan derken tekrar kızışması beklenen yerlere bir de Balkanlar eklendi. Sebebiyse Kosova’nın kendi sınırları içinde yaşayan Sırpların Sırbistan’a ait araç plakalarını kullanmasını engelleyen yasayı 1ay erteledikten sonra tekrar gündeme getirmesi.
Sırbistan tarafı yasa ilk gündeme geldiğinde sınırda yığınak yapmış haberlerde “balkanlarda yine savaş mı çıkıyor?” cümlelerini duymuştuk.
Kuralların yürürlüğe girmesi 24 Kasım’a yani düne kadar ertelenmişti. Bu süre zarfında AB çevresinde de orta noktaya bulunmaya çalışıldıysa da başarılı olunamadı.
İddia o ki karar geçerli olduğu andan itibaren Kosova sınırları içindeki Sırplara Sırbistan plakası kullanması halinden 150 euro ceza kesilecek.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Vujic, cezaların uygulanması durumunda Kosova’nın “cehennemi” yaşayacağını söyledi.
Sırbistan cesaret eder mi?
Açıkçası Sırplar ne kadar tehditkar konuşursa konuşsunlar, ne Sırbistan kamuoyunda ne de Kosova halkında bir savaş beklentisi yok. Bunun başlıca sebebiyse savaş durumunda olası bir NATO müdahalesi. Kosova NATO üyesi değil ancak 1999 müdahalesi sonrası NATO Sırbistan’la Kosova arasında olabilecek yeni bir çatışma halini önlemek amacıyla 4 bin kadar askerini “Kosova gücü” (K-FOR) kapsamında bölgede tutuyor.
Yani Sırbistan Kosova’ya karşı askeri bir harekatta bulunursa karşısında NATO’yu bulması muhtemel.
Kosova’nın sadece %6’sı Sırp ancak ülkenin kuzeyinin ciddi bir kısmını oluşturuyor. Bu bölgedeki Sırplar Sırp parasıyla yaşıyor ve Kosova hükümetine bağlılığı reddediyorlar. 2013’te yapılan bir anlaşmayla Sırp çoğunluğun olduğu belediyeler “birlik” kurdular. Kosova’nın kalanında bu paralel bir hükümet korkusu yaratmıştı.
Kosova devleti giderek daha fazla ülke tarafından tanınırken (en son Trump hükümetinin de iknasıyla İsrail tanımıştı) sınırları içerisindeki kontrolünü pekiştirmek istiyor. Plaka konusundaki değişikliğin başlıca sebebi de bu denilebilir.
Rusya’nın etkisi
Rusya ve Sırbistan’ın ezelden gelen bir dostluğu var. Bu dostluğun kültürel bir arka planı olmasının yanında 1999’daki NATO bombardımanından beri Sırpların Rusya tarafından desteklenmesi söz konusu. Tarihsel ilişkilerin yanında Sırbistan’ın Rusya’ya ihtiyacı da var. Birleşmiş Milletler oylamasını doğrudan reddeden Rusya, Kosova’nın üyelik elde etmesinin önünde büyük bir engel.
Tabii durum bununla sınırlı değil. Rusya’nın ve hatta Putin’in Sırplar içinde ciddi bir popülaritesi söz konusu. Bu nedenle Sırp siyasetçiler Rusya’yla ilişkileri hep iyi tutmak istiyorlar.
Cumhurbaşkanı Vujic de bunlardan birisi. Ukrayna savaşının başlamasından sonra yaptırımlara katılmadığı gibi bir çok noktada Rusya’ya destek açıkladı. Avrupa’nın “Putin’in son Avrupalı arkadaşı” olarak gördüğü Sırbistan’da Kosova meselesinin çözülmesi için de büyük bir istek var.
Vujic’de bu sorunu çözme sözüyle gelmişti. Hatta Trump döneminde en radikal çözüm önerilerinden biri olan “toprak değişimi” de gündeme gelmişti. Bu fikre göre Arnavut çoğunluğa sahip Presevo vadisi Sırbistan’dan Kosova’ya geçecek, etnik Sırpların yaşadığı Kuzey Kosova ise Sırbistan’a bağlanacaktı.
Bu çözümün sağlanması sonrası Kosova’nın BM üyeliği ve tanınması konuları bile gündeme gelebilirdi. Böylesi bir anlaşma Sırbistan’ın Rusya’ya ihtiyacını ortadan kaldıracak, belki de Avrupa’nın kalanına daha yakın politikalar gütmesine sebep olacaktı.
Yani özetle, Kosova’nın bağımsızlığını pekiştirmesi için ABD’nin, gerginliğin büyümesi için de Rusya’nın balkanlarda çıkarları söz konusu. ABD’yi ve NATO’yu Ukrayna dışında meşgul edecek her mesele Rusya’nın şu anda işine gelir.
Peki savaş başlar mı? İmkansız değil, özellikle Sırbistan’ın rahatsızlıkları Rusya’nın Ukrayna meselesine bu kadar benziyorken. Aradaki fark ise NATO garantisi. Bu durumda Sırbistan’ın askeri müdahale şansı çok daha zor.