tv100.com'dan Mustafa Zafer'in "Asgari ücretlinin hakları" başlıklı köşe yazısı
Asgari ücretin belirlenmeye çalışıldığı bugünlerde çalışanlar arasında daha sık duyulmaya başlanılan maaş ödemesinin elden iade edilmesi hususunu değerlendirdik. Çalışanın, emekçinin son kuruşuna kadar hak ederek kazandığı ücretin bir kısmına iş veren tarafından el konulması düşünülemez. Böyle bir durum ile karşı karşıya kalan asgari ücretlinin ne yapması gerektiğini ve hukuki haklarını konu edinen yazıyı birlikte inceleyelim.
Ücret ve ücret ödemesi
İş Kanunu'nun ücret ve ücretin ödenmesi başlıklı 32. maddesine göre ücret; genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.
Yine aynı maddeye göre, ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir.
Maaş ödemeleri nasıl yapılır?
İş Kanununun 32. maddesi dayanak alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından “Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelik” çıkartılmıştır. Bu yönetmeliğin 5. maddesine göre, işyerinin Türkiye genelinde çalıştırdığı işçi sayısı toplamı beş ve üzerindeyse, o işyerinde işçilere yapılacak her türlü ve bütün ödemelerin banka kanalıyla yapılması yasal zorunluluktur.
Asgari ücretten düşük miktarla işçi çalıştırmak yasaktır
Asgari ücret, her yıl Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirlenen ve işçilere ödenebilecek aylık en az maaş miktarını gösteren ücrettir. Hukuk sistemimizde asgari ücretin altında bir miktar ödemek suretiyle işçi çalıştırmak yasaktır.
Ödenen maaşın bir kısmının iadesi işveren tarafından talep edilebilir mi?
İşçinin, işverenin nezdinde çalışması ile kendisinden beklediği tek şey hak ettiği maaşıdır. Zira işçinin tek geçim kaynağı maaşıdır ve bunun değil ödenmemesi, geç ödenmesi veya içinden işverence bir miktar kesinti yapılmak suretiyle eksik ödenmesi dahi işçinin tüm hayatını alt üst edebilecek durumda önem arz etmektedir.
Buna karşılık iş hayatında işçinin zor durumundan faydalanan bazı işverenler işten çıkarma baskısı ile maalesef; ya işçiye ödediği asgari ücretin bir kısmının işçi tarafından elden kendisine getirilmesi ya da işçinin maaş kartı ile kendisinin veya güvendiği bir kişi tarafından işçinin maaşının bankamatikten çekilmesi ve bir kısmına el koymak suretiyle hukuksuz ve vicdana aykırı bir uygulamada bulunmaktadırlar.
Çalışanın hakları nelerdir?
Böyle bir duruma maruz kalan işçi bu durumu tanık beyanları, bankamatik kamera kayıtları veya çalışma şartları özelinde çeşitli ispat vasıtaları ile ispatlayabilecektir.
İşçi bu durumda iş akdini haklı nedenle feshedebilecek, ayrıca iş mahkemesine başvurarak eksik aldığı maaşları da faiziyle birlikte geri alabilecektir. Ayrıca bu durum idari olarak da yaptırıma tabi olup İş Kanunu 102. maddesine göre komisyonca belirlenen asgari ücreti işçiye ödemeyen veya noksan ödeyen işveren, her işçi ve her ay için ayrı idari para cezasına da çarptırılacaktır.