Anayasa Mahkemesi 4 Nisan 2023 tarihinde kadının evlendikten sonra kendi soyadını tek başına kullanabilmesinin önünü açan bir karara imza atmıştı.
Buna göre, Türk Medeni Kanunu'nun kadınlara erkeğin soyadını alma zorunluluğu getiren 187. maddesinin Anayasa'ya aykırı olduğuna ve iptaline karar verilmişti. AYM, TBMM'ye bu maddenin eşitlik temelli olarak değiştirilmesiyle ilgili süre tanımıştı. Resmi Gazete'de yayımlandığı 28 Nisan 2023 tarihinden 9 ay sonra yani 28 Ocak 2024'te yürürlüğe girecek olan AYM kararı, Meclis'e Medeni Kanun'daki bu kuralı yeniden düzenleme yükümlülüğü getiriyordu.
Kadının soyadıyla ilgili değiştirildiği söylenen madde 8. yargı paketine girdi. Bu durum kamuoyunda, "Kadınlar artık kendi soyadlarını kullanabilecek" söylemiyle yayıldı. Fakat gerçeğin böyle olmadığı ortaya çıktı.
8. yargı paketinin taslak düzenlemesinde de, Anayasa Mahkemesi'nin (AYM) "eşitlik ilkesine aykırı" kararına rağmen, kadının evlendikten sonra soyadını değiştirmesi zorunluluğunun devam ettirildiği görüldü.
NEYDİ NE OLDU?
AYM'nin iptaline karar verdiği madde "Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir" şeklindeydi.
Meclis'e gelen taslakta ise Medeni Kanun'un 18. maddesi şu şekilde düzenlendi:
"Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır. Şu kadar ki; kadın evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Kadının soyadı, kendi soyadı ile önceki kocasının soyadından oluşuyorsa kadın bu soyadlarından sadece birisini evleneceği kocasının soyadının önünde kullanabilir."
"KADINLAR EŞİT HAKTAN YARARLANAMAYACAK"
Konuyla ilgili MedyaTava'ya konuşan avukat Süreyya Kardelen Yarli, kanunun taslaktaki haliyle geçtiği takdirde, kadınların AYM'nin kararıyla kazandıkları eşit haktan yararlanamayacağını söyledi ve tüm süreci şöyle özetledi:
"Türk Medeni Kanunu'ndaki soyadıyla ilgili düzenlemeyle alakalı AYM'ye bir başvuru olmuştu.
AYM de eşitlik ilkesini temel alarak bu maddeyi iptal etmişti. Fakat bu iptali hemen yürürlüğe sokmadı çünkü madde iptal edilince yerine yeni bir maddenin gelmesi gerekiyor. O yüzden kanun koyuculara zaman tanıdı ve "eşitlikçi bir düzenleme yap" dedi.
"HİÇBİR DEĞİŞİKLİK YOK"
Gündeme gelen 8. yargı paketinde ise, taslak olarak gönderilen mevcut düzenlemede, hiçbir değişikliğin olmadığı, AYM kararının tanınmadığı, AYM kararına göre yeni bir düzenleme yapılmadığı ve mevcut düzenlemede ısrar edildiği görülüyor. Eğer madde bu şekilde geçerse hiçbir değişiklik olmayacak ve kadınlar AYM'nin kararıyla kazandığı eşit haktan yararlanamayacak. Tam burada şunun altı çizilmeli, Meclis zaten kendi kendine böyle bir karar almamıştı, AYM bu maddeyi eşitlikçi bulmayıp iptal etmişti ve Meclis'e eşitlikçi bir düzenlemenin yapılması için oldukça uzun bir zaman tanımıştı.
Şimdi baktığımızda kanun koyucuların eski düzenlemede ısrar ettiğini görüyoruz. Bunu da aile yapısının korunmasına bağlıyorlar. Oysa zaten aile bağları doğru düzgün düzenlenmelerle korunabilir. Öyle bir soyadı düzenlemesi yapılır ki aile soy kütüklerinde nasıl tanınacağı, çocuğun hangi soyadını kullanacağı ya da kullanmak isteyeceği alternatifli olarak yer alıyor. Böylece ne aile hayatını sarsacak, ne soy kütüklerini karıştıracak bir durum yaşanıyor ne de çocuğun soyadıyla ilgili bir sıkıntı çıkar.
ERKEK EGEMEN BAKIŞ AÇISI...
Ama şu durumda kanun koyucuların işin kolayına kaçmış olduğunu söylemek yanlış olmayacak. Ve bence açıkçası, kadının elde etmiş olduğu soyadı özgürlüğü, erkek egemen bakış açısıyla değiştirilmeden taslağa girdi.