Türkiye'nin Özgürlük Raporu'ndaki yeri değişmedi: Özgür Olmayan Ülke

Merkezi Washington’da bulunan ve demokrasi, insan hakları ve siyasi özgürlüklerin teşvik edilmesini amaçlayan düşünce kuruluşu Freedom House (Özgürlük Evi), “Dünyada Özgürlükler 2019” raporunu açıkladı. Raporda Türkiye, geçen yıl olduğu gibi gibi bu yıl da Özgür Olmayan Ülkeler kategorisinde yer aldı.

195 ülkenin değerlendirildiği raporda 86 ülke Özgür, 59 ülke Yarı Özgür, 50 ülke ise Özgür Olmayan kategorisine göre sınıflandırıldı. Özgür Olmayan Ülkeler kategorisindeki 50 ülke içinde durumu en kötü olan, sivil özgürlükler ve siyasi hakların en ağır biçimde ihlal edildiği 13 ülkeyse Suriye, Güney Sudan, Eritre, Türkmenistan, Kuzey Kore, Ekvator Ginesi, Suudi Arabistan, Somali, Sudan, Tacikistan, Özbekistan, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Libya.

Amerika’nın Sesi’nin haberinde Türkiye’nin, geçen yıl olduğu gibi gibi bu yıl da Özgür Olmayan Ülkeler kategorisinde yer aldığı aktarıldı. Haziran ayında Türkiye'de cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin olağanüstü hal döneminde aynı anda yapıldığına dikkati çeken rapor, olağanüstü halin daha sonra kaldırıldığını aktarıyor. Raporda, Suudi Arabistan'ın muhalif gazeteci Cemal Kaşıkçı'yı Türkiye'de suikast düzenleyerek öldürmesi, otoriter rejimlerin düşmanlarını sınır ötesinde nasıl hedef aldığının en açık örneği olarak nitelendi.

MACARİSTAN VE SIRBİSTAN DA DÜŞÜŞTE

Bu yıl ”Geri Çekilen Demokrasi” başlığını taşıyan raporda özgürlük kademelerinde düşüş olan bazı ülkeler arasında en çok Macaristan, Sırbistan ve Nikaragua dikkat çekiyor. Macaristan'ın Özgür Ülke kategorisinden Yarı Özgür Ülke kategorisine gerilemesinin en büyük nedeni olarak, Başbakan Victor Orban ve partisi Fidesz'in ülkenin demokratik kurumlarını hedef alması, medya, dini gruplar, akademi, sivil toplum örgütleri, mahkemeler ve özel sektör üzerinde baskı uygulaması gösterildi.

Rapora göre, geçen yıl Özgür Ülke kategorisindeyken bu yıl Yarı Özgür Ülke kategorisine düşen Sırbistan'daysa geçen yıla göre en çok seçimlerde yaşanan kuralsızlıklar ve bağımsız gazetecilere yönelik karalama kampanyaları damgasını vurdu. Orta Amerika ülkesi Nikaragua’nın Özgür Olmayan Ülkeler kategorisinde yer almasının en büyük nedeniyse hükümet karşıtı ayaklanmaların şiddetli bir biçimde bastırılması ve bunun yurtdışına yönelik göç dalgasını başlatması oldu.

İYİ HABERLER DE VAR

Öte yandan raporda Angola, Ermenistan, Etiyopya ve Malezya’da hükümetlerin, halkların demokratik değişiklikler yapılması talebine beklenmedik şekilde olumlu yanıtlar verdiği ve demokratik açılımlar gerçekleştirdiğine dikkat çekildi. Örneğin Angola’nın yeni devlet başkanının yolsuzluklarla mücadelede cesur adımlar attığı, yargıya daha çok bağımsızlık tanıdığı belirtildi.

Ermenistan’daysa barışçı protestolar, 2008’den beri görevde olan Devlet Başkanı Serj Sarkisyan’ın iktidarı kaybetmesiyle sonuçlandı. Aralık ayında yapılan seçimlerle iş başına gelen yeni hükümet, yolsuzluklarla mücadele, şeffaflık ve sorumluluk vaatleriyle parlamentoda reformcu çoğunluğu oluşturdu. Malezya’da seçmenlerin Başbakan Necip Razak’ı ve bağımsızlığa kavuştuğundan bu yana ülkeyi yöneten siyasi koalisyonu görevden uzaklaştırması, Başbakan ve ailesini yolsuzluk suçlamaları karşısında hesap vermesini sağlayacak yeni hükümetin kurulmasıyla sonuçlandı.

ÖZGÜRLÜK 13 YILDIR GERİLİYOR

Freedom House’un özgürlük raporuna göre 2018 yılı, tüm dünyada özgürlüklerin art arda giderek gerilediği 13’üncü yıl oldu. Muhalif grupların yasaklandığı, bu grupların liderlerinin tutuklandığı, iktidar sahiplerinin görev sürelerinin uzatıldığı, bağımsız medya üzerindeki baskıların arttığı otoriter rejimlerin sayısında da yükselme gözlendi. Soğuk Savaş’tan sonra demokratikleşme sürecine giren ülkelerde kayırmacılık, yolsuzluk ve antiliberal popülist hareketlerde artış yaşanırken bu gibi eğilimlerin popülist siyasi güçler tarafından sağlam demokrasileri bile sarsmaya başlaması, güçler ayrılığı gibi temel ilkelerin reddedilmesi ve azınlıklara yönelik ayrımcı uygulamaların artması, son derece kaygı verici unsurlar olarak sıralandı.

HİÇBİR BAŞKAN TRUMP KADAR SAYGISIZLIK GÖSTERMEDİ

Freedom House, ilk dönem görev süresinin yarısını dolduran Donald Trump’ın başkanlığında Amerika’da demokrasinin durumunuysa özel olarak ele alıyor. Amerika’da demokrasi küresel standartlara göre son derece güçlü olsa da son sekiz yıldır bazı zafiyetler olduğu, özellikle Trump’ın hukukun üstünlüğü, gerçeklere dayalı gazetecilik ve demokrasinin diğer ilkelerine yönelik saldırılarının dikkatlerden kaçmadığı kaydedildi. Dünyada Özgürlükler Raporu, Amerika’yı demokratik özgürlükler açısından Yunanistan, Hırvatistan ve Moğolistan’la aynı seviyeye yerleştiriyor. Bu seviye, Almanya ve İngiltere gibi köklü demokrasilerin oldukça gerisinde. Amerika’da özgürlük ve demokrasiye en çok darbe vuran etkenler olarak, hukukun üstünlüğünün yıpratılması, sığınmacıların yasal haklarının kısıtlanması, mülteci yerleştirme ve göçmen kabulündeki uygulamalarındaki ayrımcılığın gözle görülür olması, göz altına alınan kaçak göçmenlerin maruz bırakıldıkları şartların aşırı derecede sert olması gösterildi.

Rapor, siyasi kutuplaşma, ekonomik hareketlilikte azalma, gerçeklere dayalı gazeteciliğin etki alanında daralma, partizan medyada yükselme gibi Amerikan demokrasisinin sağlığını olumsuz yönde etkileyen unsurların Donald Trump’tan önce de varolduğunu hatırlatıyor. George W. Bush yönetiminin gözetim programları ve Obama yönetiminin basına veri sızdırılmasının önlenmesine yönelik aldığı aşırı önlemler, buna örnek olarak sunuluyor. Ancak Freedom House’a göre daha önce hiçbir Amerikan başkanı, şimdiye kadar demokrasinin temellerine, kurallarına ve ilkelerine Trump kadar saygısızlık göstermedi. Rapora göre, Trump’ın güçler ayrılığı, hür basın, bağımsız yargı, yolsuzluklarla mücadele ve en önemlisi seçimlerin meşruluğuna yönelik saldırıları, Amerika’nın anayasal sistemini ve ülkenin özünde yatan değerleri tehdit ediyor.