Turgut Uyar 91 yaşında!

Ülkemizin yetiştirdiği en önemli şairler arasında yer alan Turgut Uyar, eğer yaşasaydı bugün 91 yaşında olacaktı. Biz de özel yaşamı şiirleri, edebi kariyeri ve eserleri ile ünlü şairin kısa bir yaşam öyküsünü derledik. İşte usta şairin kısa bir hayat hikayesi…

TURGUT UYAR KİMDİR?

YAŞAMI

Turgut Uyar, Fatma Hanım ile Hayri Bey’in altı çocuğundan beşincisi olarak 4 Ağustos 1927’de Ankara’da dünyaya geldi. Babası orduda harita binbaşısı olarak görev yapmıştır ve Ankara’nın ilk Latin alfabesiyle yazılan sokak levhalarını geceler boyu çalışarak yazmış bir hattattır. Annesi ise ev hanımıydı. Babasının görevinden ötürü ilköğrenimi farklı şehirlerde okurken ortaöğrenimine maddi nedenlerden dolayı yatılı askerî okulda devam etmek zorunda kalmıştır.Bursa Askerî Işıklar Lisesi’nden 1946 mezun olan Uyar, bu okulda mutsuz olduğunu şu sözlerle dile getirmiştir

“Asker okullarında hiç mutlu olmadım. Genellikle yatılı okullarda mutlu olan çocuk yoktur sanıyorum. Başkalarının, hatta somut başkalarının değil de, hiç kavrayamadığım bir otoritenin belirlediği ve çoğu zaman saçma bulduğumuz bir şeyler yaşamak…”

Yükseköğrenimini Askerî Memurlar Okulu’nda okurken annesinin isteği üzerine 1947’de Yezdan Şener ile evlenmiştir ve bu evlilikten Semiramis, Tunga ve Şeyda adlarında toplam üç çocuğu olmuştur. Bu okuldan mezun olduktan sonra “kura” ile memur olarak Posof’a atanmıştır. Ayrıca Terme ve Ankara’da da personel subayı olarak görev yapmıştır. 1958’de bu görevden ayrılarak Türkiye Selüloz ve Kâğıt Sanayi’nin Ankara’daki şubesinde çalışmaya başlamış ve 1967’de buradan emekli olarak İstanbul’a yerleşmiştir. 1960’ların başında eşinden boşanmıştır. İstanbul’a yerleştiğinde o dönem Cemal Süreya ile ilişkisi bitme aşamasında olan Tomris Uyar ile şiir üzerine mektuplaşmaya başlamıştır. Bu mektuplaşmalar 1969’da evlilikle sonuçlanmıştır. Tomris Uyar ile evliliklerinden bir erkek çocukları (Hayri Turgut Uyar) oldu. 22 Ağustos 1985’te vefat etmiştir.

EDEBİ KARİYERİ

Turgut Uyar’ın şiire olan ilgisi kendi ifadesine göre çocukluk yıllarında başlamıştır. İlk şiir denemesini de ilkokul yıllarında yapmıştır

“Güzeldir sevgilim her dakka her an / Güzeldir sözleri kaşı gözleri / Geçtiği her karış sönük topraktan / O anda fışkırır neşe özleri”

Ortaokul ve lise yıllarında ise “günde üç beş şiir, haftada on beş, günde bir roman yazmıştır.” Roman yazarken sıkılan Uyar, Alain-Fournier’in Fransız edebiyatının klasiklerinden sayılan Adsız Ülke’siyle Fyodor Dostoyevski romanlarını okumasıyla roman yazmayı bırakmıştır. Şiirde ise lise son sınıfta Ömer Hayyam, Nedim, Yahya Kemal Beyatlı, Tevfik Fikret, Ahmet Haşim gibi şairleri taklit etmiştir. 1946’da ise dönemin güncel şairlerini okumuştur ve bu durumu “Sonra günümüzün şairlerini okudum da sevindim. Oh dünya varmış dedim.” sözleriyle dile getirmiştir. 1947’de “Yâd” adlı şiiri Yedigün’de yayımlanmıştır. 1948’de Kaynak dergisinin başlatmış olduğu bir şiir yarışmasında “Arz-ı Hal” adlı şiiriyle katılmış ve yarışmada ikinci olmuştur. 1950’de Kaynak Yayınları tarafından Arz-ı Hal ve Akşam Üzeri Türküsü adıyla ilk kitabı yayımlanmıştır. İkinci kitabı olan ve Nurullah Ataç’ın önsözünü yazdığı Türkiyem ise 1952’de piyasaya sürülmüştür.

1959’da Dünyanın En Güzel Arabistanı adlı şiir kitabı yayımlanmıştır. Bu kitaptaki şiirleri 1955-1958 yılları arasında Yenilik, Pazar Postası, Yeditepe, Seçilmiş Hikayeler Dergisi, Şairler Yaprağı gibi dergilerde yayımlanan şiirlerden oluşmaktadır. Kitap, Uyar’ın dil, tema, imge, anlatım biçimi, biçim/öz ilişkisi açısından büyük bir değişimi yansıttığı ilk İkinci Yeni kitabıdır. 1962’de Tütünler Islak’ı; 1968’de Her Pazartesi’yi; 1970’de Divan’ı; 1974’te Toplandılar’ı; 1982’de Kayayı Delen İncir’i yayımlamıştır. 1981 yılında Toplu Şiirler adıyla o güne kadar yayımladığı eserleri ilk kez; 1984’te Büyük Saat adıyla ikinci kez toplu olarak basılmıştır.

ESERLERİ

Şiir

1950: Arz-ı Hal

1952: Türkiyem

1959: Dünyanın En Güzel Arabistanı

1962: Tütünler Islak

1968: Her Pazartesi

1970: Divan

1974: Toplandılar

1982: Kayayı Delen İncir

Toplu şiirleri

1981: Toplu Şiirler

1984: Büyük Saat

İnceleme

Bir Şiirden (1984)

KAZANDIĞI ÖDÜLLER

1963 Yeditepe Şiir Armağanı, Tütünler Islak ile

1975 Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü, Lucretius’tan Evrenin Yapısı çevirisi ile (Tomris Uyar’la birlikte)

1981 Behçet Necatigil Şiir Ödülü, Kayayı Delen İncir ile

1984 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü, Büyük Saat ile