Mayıs ayı enflasyon rakamını açıkladı. Gözler TÜİK'in açıklayacağı mayıs ayı enflasyon raporunda. Dünya gazetesi yazarı Alaattin Aktaş, enflasyonun ne kadar geleceğini açıkladı

Dünya gazetesi yazarı Alaattin Aktaş'ın yazısı

Geçen yılın aralık ayı için başlattığım enflasyon tahmininde altıncı aya geldim. Mayıs ayının enflasyonunu yüzde 7.5 dolayında tahmin ediyorum. Bu oranın artı eksi yarım puanlık bir oynamayla yüzde 7-8 bandında gerçekleşmesini de normal bulmak gerektiğini düşünüyorum.

Yine vurgulayayım; yüzde 7.5 dolayında beklediğim oran, TÜİK'in ne açıklayacağına dönük bir tahmin değil. Bu benim tahmin ettiğim bir oran. TÜİK ne açıklar, onu tabii ki bilemem.

Mayıs ayı artışının yüzde 7.5 gelmesi halinde ilk beş aydaki artış yüzde 42'yi bulacak, yıllık artış ise yüzde 81'e ulaşacak. Yani yıllık TÜFE'de adım adım üç haneye gidiyoruz.

BU SON TAHMİNİM

Mayısla birlikte altıncı tahminim yaptığımı belirttim. Aylık enflasyon tahmini yapmaya da mayısla birlikte son veriyorum. Bundan sonra aylık enflasyon tahmini yapmayacağım.

İlk tahminim aralık ayı için yapmış ve yüzde 13.5-15.5 arasında ve ilk bakışta çoğu kişinin “O kadar da olmaz” diye yaklaştığı bir tahminde bulunmuştum. TÜİK’in açıkladığı oran da yüzde 13.58 oldu.

Ocak ayı için de başlangıçta yaptığım tahmin 2022’ye ilişkin madde ağırlıklarını dikkate alarak yüzde 12’ye revize ettim. Açıklanan oran yüzde 11.10 oldu.

Şubat ayını yüzde 5 olarak tahmin ettim, yüzde 4.81 ile bu tahminime çok yakın bir oran açıklandı.

Mart ayı tahminim yüzde 9.5-10 aralığında yazdım. Bu sefer açıklanan oran yüzde 5.46 ile benim tahminimin çok altındaydı.

Nisanda ise benim yüzde 6.0-6.5’lik tahminime karşılık gerçekleşen oran yüzde 7.25 oldu.

Mayıs için yaptığım yüzde 7.5’lik tahminle de bu tahmin serisine nokta koyuyorum...

Gelin şimdi mayıs tahminimin detaylarına bakalım...

GIDADA AYLIK YÜZDE 14, YILLIK YÜZDE 115 ARTIŞ!

Toplam endeksin dörtte birini oluşturan gıdayı temelde iki grupta düşünmek gerekiyor. Gıdanın beşte biri kadarı meyve sebzeden, kalanı diğer ürünlerden oluşuyor.

Mayısta meyve sebze fiyatlarında mevsimsel etkenlerle yüzde 5 dolayında bir ucuzlama var.

Gıda grubunun yüzde 80’ini oluşturan ürünlerde ise neredeyse yüzde 20’ye ulaşan bir fiyat artışı söz konusu.

Şu durumda gıda grubunun yüzde 80'ini oluşturan ürünlerdeki yüzde 18-20 dolayındaki fiyat artışı ve yüzde 20’yi oluşturan meyve sebzedeki yüzde 5’lik ucuzlamayla gıdadaki toplam artış yüzde 14 dolayında oluşuyor.

Gıdadaki yüzde 14 dolayındaki artıştan TÜFE’ye yansıma 3.5 puanı aşıyor. Bir başka ifadeyle TÜFE’deki diğer mal ve hizmetlerin fiyatı hiç artmasa bile mayıs ayı oranı yüzde 3.5 dolayında gerçekleşecek.

Yıllık artış yüzde 115’i bulacak

Gıda grubunda aylık artışın yüzde 14’e ulaşması, yıllık oranın yüzde 115’ bulması demek.

Zaten vatandaşın açıklanan genel orana inanmamasının altında yatan en büyük etken de bu.

Gelir yetmez oldukça toplam harcamada gıdanın payı zorunlu olarak artıyor ve insanlar yaptıkları harcamadaki artışı genel TÜFE oranıyla kıyasladıklarında haklı olarak söz konusu oranı gerçekçi bulmuyor.

Yapılan ücret artışlarında ölçü alınan genel oran. Girişte yazdım; mayıs sonundaki genel artış yüzde 81’i bulacak belki ama vatandaşın hissettiği gıda enflasyonu yüzde 115 olacak.

LOKANTALARDA DA ZAM BİTMİYOR

Gıda maddelerinin fiyatındaki artış doğal olarak lokantaların fiyatlarını da yukarı çekiyor. Ayrıca temel girdi niteliğindeki gıda maddelerinin fiyatından ayrı olarak ulaştırma hizmetleri, doğalgaz ve elektrik gibi giderlerin fiyatları da lokanta yemeklerine zam olarak yansıyor.

Lokanta ve otel grubunun TÜFE’deki ağırlığı yüzde 7.1, buralardan alınan hizmetin fiyatındaki mayıs ayı artışı ise yüzde 10 düzeyinde.

Dolayısıyla bu gruptan mayıs ayı enflasyonuna gelen etki 0.7 puan dolayında hesaplanıyor.

KİRA ARTIŞINDA NEYİ ESAS ALMALI, KİMSE BİLMİYOR

Hep vurguladım, TÜFE hesaplamasının en zayıf noktası kira artışı. Teoride hesaplama yapmak kolay; kolay ama bu hesaplama hayatın gerçeğine uymuyor ki...

Nisan ayındaki TÜFE yıllık ortalama artışı kaç; yüzde 34.46.

Varsayım şöyle:

“Mayıs ayında yenilenen kiralar en fazla bu kadar artırıldı, ona göre hesap yapılacak.”

Belki tüm Türkiye’deki kira kontratlarının örneğin onda biri mayısta yenilendi, ona göre hesaplamaya gidilecek. Yani tüm kontratlar yenilenmiş olsaydı mayıstaki kira artışı yüzde 34.46 olacaktı. Hepsi yenilenmediğine göre...

Ama diğer tarafta bu oranın üstünde kira yenilemesi var, ilk kez çok yüksek bedelle kiraya verilen konutlar var; bunlar hesaba katılmıyor, katılamıyor.

İşte bu yüzden TÜFE'nin en zayıf noktası kira hesaplaması.

Dolayısıyla ben de hesap yaparken kira konusunda tümüyle varsayımda bulunmak durumundayım. Mayıs ayındaki kira artış oranını, yüzde 34.46’nın onda biri düzeyinde yüzde 3.4 olarak aldım. Bu düzeyde bir artıştan TÜFE’ye yansıma ise yalnızca 0.15 puan; ha var, ha yok! Oysa kira vatandaşın hayatında öylesine büyük yer tutuyor ki...

GİYİM GRUBUNDAKİ AYLIK ARTIŞ YÜZDE 25 DOLAYINDA

Giyim ve ayakkabı grubunda yen sezon zamları daha çok mayıs ayı fiyatlarını etkiliyor. Bu yüzden söz konusu grupta mayıs ayı artışının yüzde 25 dolayında olduğu tahmin ediliyor.

Giyim ve ayakkabı grubu toplam endekste yüzde 6.42 ağırlığa sahip. Bu ağırlıkla yüzde 25 zamdan TÜFE’ye yansıma 1.6 puan dolayında olacak.

ULAŞTIRMADA YÜZDE 6 ARTIŞ

Endeksteki ağırlığı yüzde 16.8 olan ulaştırma grubunda yüzde 5-6 dolayında artış var.

Bu grubun ağır topları hiç kuşku yok ki otomobil ve akaryakıt.

Mayıs ayında otomobil fiyatları ortalama yüzde 2-3 dolayında arttı. Dolayısıyla otomobilden TÜFE’ye gelen etki çok sınırlı.

Akaryakıtta ise ayın son günlerinde yoğun bir zam furyası yaşanmış olmakla birlikte hesaplama ay ortalaması bazında yapıldığı için son zamlar mayıs ortalamasını pek etkilemedi. Mayısta benzin yüzde 15.7, motorin yüzde 4.19 zam gördü, otogaz fiyatı ise yüzde 3.91 geriledi. Böylece akaryakıtın mayıs enflasyonuna doğrudan etkisi yalnızca 0.25 puan olarak gerçekleşti.

Otomobil ve akaryakıt dışındaki kalemlerde gerçekleşen zamlarla birlikte ulaştırma sektöründen TÜFE’ye 0.8-0.9 puan dolayında bir yansıma bekleniyor.

SİGARA VE İÇKİ ZAMMI OTOMATİĞE BAĞLANDI

Takibi giderek zorlaşan zamların başında sigara ve alkollü içeceklere yapılan zamlar geliyor.

Vergiyle ilgili bir dizi adım bu ürünlerin fiyatının sürekli artmasına yol açıyor.

TÜFE’de yüzde 4.3 ağırlığı bulunan sigara ve alkollü içeceklere mayıs ayında yaklaşık yüzde 10 daha zam yapıldı. Böylece bu gruptan TÜFE’ye 0.4 dolayında bir etki gelecek.