Mahsa Amini kimdir? Mahsa Amini kaç yaşında, neden, nasıl öldü?

İran Cumhurbaşkanı Reisi'nin bir uçak kazasında ölmesinin ardından sosyal medya platformu X'te Mahsa Amini gündem oldu. İran'da ahlak polisi tarafından zorunlu başörtüsü kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle tutuklanan Amini'nin polis nezaretinde ölümü, dünyanın dört bir yanında geniş yankılara neden oldu. Peki, İran olaylarında ölen Mahsa Amini kimdir? Mahsa Amini kaç yaşında, neden, nasıl öldü?

MAHSA AMİNİ KİMDİR, KAÇ YAŞINDA, NEDEN, NASIL ÖLDÜ?

Henüz 23 yaşındayken hayata gözlerini yuman Mahsa Amini, İran İslam Cumhuriyeti Kolluk Kuvvetleri Komutanlığı'na bağlı olan ve Tahran'da İrşad devriyeleri olarak bilinen ahlak polislerince, kamuda örtünme kurallarının uymadığı gerekçesiyle Eylül 2022’de tutuklandı.
Karakol, genç kadının karakolda kalp yetmezliği nedeniyle yere düştüğünü ve iki gün komada kaldıktan sonra öldüğünü açıkladı. Fakat görgü tanıkları, Mahsa Amini'nin dövüldüğü, başının bir polis arabasının yan tarafına çarptığını söyledi.

Mahsa Amini'nin ölümünden sonra İran başta olmak üzere dünyanın dört bir yanında protestolar başladı. Kadınlar, saçlarını keserek protestolara destek oldu. Bu protestolar Tahran yönetiminin 1979 yılındaki devrimden bu yana karşılaştığı en büyük zorluklardan biri oldu.

Mahsa Amini ile Kürt bağımsızlık hareketinde kullanılan, kadınları önemini amaçlayan Kadın, Yaşam, Özgürlük hareketi ateşledi. Bu sloganla binlerce kadın sokaklara döküldü. Birçok şehirdeki meydanlara, sokaklara ve parklara Mahsa Amini'nin adı verildi.

İRAN'DA KADINLAR NEDEN KAPANMAK ZORUNDA?

İran'da İslam Cumhuriyeti'nin kurulmadan önce kadınlar örtü takmak zorunda değildi.  1935'te Rıza Şah, kadınların artık kamusal alanda örtünmemesini zorunlu kıldı; bundan dolayı çok sayıda muhafazakar kadın, başörtüsü takmadan dışarı çıkmanın çıplak olmakla eşdeğer olduğunu düşünüp evlerinde tecrit edildi. Muhafazakar kadınların bağımlılığı bu dönemde arttı çünkü ayak işlerini yaptırmak için başkalarına güveniyorlardı.

1979 devriminden sonra İran devlet memurları için başörtüsü zorunlu hale geldi; bunu 1983'te tüm kamusal alanlarda başörtüsü takılmasını zorunlu hale getiren bir yasa izledi.

Devrim esnasında muhalefet sembolü olarak örtü takan muhafazakar olmayan kadınlar, örtünmenin zorunlu hale gelmesini beklemiyordu ve örtünme Şubat 1979'da ilk defa zorunlu hale getirildi. Bunun ardından liberal ve solcu kadınların protesto gösterileri düzenledi ve binlerce kadın, zorunlu örtünmeyi protesto etmek için 8 Mart 1979 Dünya Kadınlar Günü'nde bir kadın yürüyüşüne katıldı. Protesto, zorunlu örtünmenin geçici olarak geri çekilmesiyle sonuçlandı. Sol ve liberaller ortadan kaldırıldığında ve muhafazakarlar tek başına kontrolü güvence altına aldığında, 1981'de zorunlu örtünme tebliğiyle örtünme tüm kadınlara zorunlu hale getirildi, ardından 1983'te İslami Ceza Kanunu ile örtünmemiş kadınlara 74 kırbaç cezası getirildi.