İddia ediyoruz: Kamu bankalarından en çok ilan alan gazetenin adını ilk kez duyuyorsunuz.

Gazete Duvar'da Kenan Şener çok başarılı bir araştırmaya imza attı. 2020 yılında kamu bankalarının hangi gazeteye ne kadar ilan verdiğini araştırdı.Bir yazı dizisi olarak başladığı araştırmanın ikinci ayağında, kamu bankalarının hangi televizyona ne kadar ilan verdiği yer alacak...

Kenan Şener araştırmasında; "Türkiye medya sermayesi, 'veri gizliliği' perdesinin arkasında saklanıyor. Buna rağmen Turkcell, Ziraat Bankası, Halkbank ya da Bellona (kayyum) gibi kamu idaresindeki onlarca reklamverenin tek bir kişi kontrolündeymiş gibi senkronize ve özel bir denge gözeterek reklam dağıttığını ortaya koymak mümkün" dedi...

Üç ayrı profesyonel medya takip-izleme şirketi verilerinden derlenen sonuçlara göre, 2020’de vergilerimiz hangi gazetelere akmış, reklam pastasının dev dilimi kime servis edilmiş… 

İKTİDARI ELEŞTİREN GAZETEYE TEK SANTİM REKLAM YOK
Yazılı basında 2020 yılı reklam kullanım verilerine göre, kamu bankaları bazı gazeteleri reklama boğdu, bazılarına ise hiç reklam vermedi. Kamu bankaları 2020 yılında Korkusuz, Birgün, Evrensel, Karar, Cumhuriyet, Millî Gazete, Sözcü, Yeniçağ, Yeni Asya ve Yeni Mesaj gazetelerine tek bir santim reklam vermedi.

Yazılı basında reklam alanı birimi sütun-santim (stXcm – kısaca santim) olarak ifade edilir. Aşağıdaki tabloda üç dev kamu bankasının yanı sıra “diğer” kategorisinde Emlak Katılım Bankası, Ziraat Katılım Bankası gibi kamu idaresindeki diğer bankaların verdiği reklamların kapladığı toplam alan var.

Medyatava olarak iddia ediyoruz listenin ilk başındaki gazetenin adını bile çoğunuz ilk defa duyuyorsunuz...

DEVLET BAHÇELİ'NİN TÜRKGÜN’Ü...
Kamu bankalarının en çok reklam verdiği gazetenin MHP’nin yayın organı olarak bilinen Türkgün gazetesi olması dikkat çekici bir sonuç. Bu sonuçla birlikte Türkgün’ün diğer gazetelerden daha fazla gelir elde ettiğini söyleyemeyiz. Her gazetenin reklam tarifesinin farklı olduğu akıldan çıkarılmamalı. Ayrıca, süreklilik arz eden reklamlarda birim santime düşen reklam maliyetinin daha düşük olduğu biliniyor. Elimizdeki bu kısıtlı veriyle bile açıkça görülüyor ki kamu bankaları 2020 tiraj raporunda son sıralarda olmasına karşın Türkgün gazetesine reklam yağdırmış, ölçülebildiği kadarıyla 43 bin 102 santim reklam vermiş.

DÖRTTE BİRDEN FAZLASI TURKUVAZ’IN ÜÇLÜSÜNE
Listede ikinci sırada Sabah’ın yer alması şaşırtıcı değil. Sabah, doğruluğu tartışmalı da olsa, mevcut tiraj verilerine göre en çok satan üç gazeteden biri. Ancak bu gerekçeyle bankaların rekor düzeyde, 42 bin sütun-santim reklam vermesi, diğer çok satan gazetelere verilen reklama bakınca, doğal karşılanamaz. Hele hele 2020’de Hazine ve Maliye Bakanı’nın Berat Albayrak olduğu ve kamu bankalarının reklama boğduğu Sabah, Takvim ve Yeni Asır gazetelerine sahip Turkuvaz Grubu'nu bakan Albayrak’ın kardeşi Serhat Albayrak’ın yönettiği akıldan çıkarılmazsa...

Sabah, Takvim ve Yeni Asır’da bir yıl içinde yayınlanan kamu bankası reklamı 79 bin 933 santime ulaşmış. 26 ulusal gazeteye kamu bankalarının verdiği toplam 299 bin 481 santim reklamın yüzde 26,6’sı neden Turkuvaz gazetelerine gitmiş olabilir?

Turkuvaz gazetelerinin çok sattığını ve sayfalarını bankalara çok ucuza açtığını varsayalım. Böyle olduğunda sadece kamu bankalarının değil özel bankaların da rakipleri gibi bu mecraları tercih etmesi beklenirdi. Öyle mi peki?

2020 yılında Sabah gazetesine 12 özel banka reklam vermiş ama toplam reklam alanları 9 bin 388 santimde kalmış. Tek başına Ziraat Bankası’nın Sabah’tan satın aldığı alan, özel bankaların toplam reklamının iki katını aşıyor. 

TAKVİM VE YENİ ASIR ÜST SIRAYA FIRLADI
Basın İlan Kurumu’nun (BİK), resmi ilan dağıtımı sıralamasında önemli kriter tiraj. BİK bu dağıtım verilerini açıklamadığı için bizler bilemiyorduk ama iyi ki gazeteciler var. Kurumun kamuoyundan gizlediği ve Alican Uludağ’ın haberiyle öğrendiğimiz resmi ilan dağıtım sıralaması dikkate alındığında Takvim gazetesi sekizinci sırada, tirajda ise dokuzuncu. Ancak kamu bankası reklamı sıralamasında beşinciliğe tırmanıyor. Tirajda 14’üncü sıradaki Yeni Asır da sekizinciliğe yerleşiveriyor.

DEMİRÖREN GAZETELERİNİN ÇABASI SONUÇ VERMİYOR
Bir dönemin en çok reklam alan gazeteleri Hürriyet, Posta ve Milliyet’in durumu ise içler acısı. Demirören yönetiminin bu grubu “yandaş medya ileri cephesi”ne taşıması da ezeli öfkeyi ortadan kaldırmamış. Tablo, Demirören’in kamu bankası reklamlarında aradığını bulamadığını göstermekle birlikte “emanetçi” olduğu iddiasını da doğrular nitelikte. Hürriyet tirajda üçüncü, resmi ilan gelirinde ise ikinci ancak kamu bankası reklamları pastasından pek pay verilmemiş, 10’uncu sıraya kovalanmış. Posta da tirajda dördüncü en çok satan gazete ama kamu bankalarının reklam verdiği 16 gazete arasında 11’inciliğin ötesine geçirilmemiş. Milliyet de ancak 12’inci olabilmiş.

TİRAJDA GERİDELER AMA REKLAMDA ZİRVEDELER
Kamu bankaları Sözcü gibi Yeniçağ, Korkusuz, Cumhuriyet, Karar, Evrensel, Birgün, Yeni Mesaj, Yeni Asya ve Millî Gazete’ye de ambargo uyguladı, hiç reklam vermedi. Buna karşın tiraj sıralamasında gerilerdeki gazeteler kamu bankası reklam sırasında aynı Takvim ve Yeni Asır gibi uçuşa geçerek baş köşelere oturdu. En çok kamu bankası reklamı alan gazeteler arasında birinci Türkgün, üçüncü Akşam ile birlikte Yeni Birlik, Milat, Diriliş Postası ve Yeni Akit de tirajda yanına yaklaşamadıkları gazeteleri bile kamu bankaları reklamları sıralamasında geride bıraktı. Kat kat fazla kamu reklamı alma yolunun rakiplerinden daha iyi gazetecilik yapıp tiraj arttırmaktan geçmediğini biliyorlar. Çok açık ki ödüllendirilmişler.

AYDIN DOĞAN’IN 'REKLAM PAZARINA MÜDAHALE EDİYORLAR' SÖZLERİ
Bugüne kadar hiçbir yerde yayınlanmayan tüm bu veriler sadece 2020 yılına odaklanıyor. Ama kamu kaynaklarının reklamlar yoluyla yağmalanması uzun yıllardır sürüyor. Aydın Doğan, 2015'te buna dikkat çekmişti;

“Benim başladığım yıllarda Hürriyet her zaman reklamda baskındı. Giderek Hürriyet’in reklam gelirleri gazeteler içinde yüzde 47-48’lere kadar çıktı. Onun üzerine oynamaya başladı rakipler. Kamu ilanlarını kestiler, TOKİ, Ziraat Bankası vs… Turkcell havuz gazetelerinin bankası gibi oldu. Biz bunlarla ne kadar rekabet edebiliriz bilemiyorum.”

Edemedi ve sattı grubunu. Aynı bölümde Bildirici, Aydın Doğan’ın sadece kamuda değil tüm reklam sisteminde işleyen düzene ilişkin sözlerine de yer veriyor:

“Dünyanın hiçbir yerinde her gün para kaybeden yayın organı olmaz… Hükümet yanlısı medya her gün para kaybediyor ama devam ediyor. Nereden bu değirmenin suyu? Bizim ekonomik kaynaklarımıza göz diktiler. Onun dokuzunu aldılar elimden, kalan biri de almak istiyorlar. Şimdi reklam pazarına müdahale ediyorlar. Bizde reklamı çıkan şirkete açıp, neden orada reklamınız çıktı, bize de vereceksiniz diye baskı yapıyorlar.”

Kenan Şener / Gazete Duvar