Gensoru nedir örnek? TBMM'de gensoru ne zaman, neden kaldırıldı?

Parlamentonun hükümetin faaliyetlerini denetlemesine izin veren gensoru, İngilizce'de 'parlamentodan soru sorma' anlamına geliyor. Gensoru genellikle, hükümetin veya bir bakanın görevden alınması için Meclis'e sunulan bir güvenoyu talebidir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasıyla ilgili bir terim olan gensoru kelimesini, özellikle siyaset programlarında veya haberlerde mutlaka duymuşsunuzdur. Peki, Gensoru nedir örnek? TBMM'de gensoru ne zaman, neden kaldırıldı?

GENSORU NEDİR ÖRNEK?

Gensoru, soru teriminden türeyen bir kelimedir ve siyasi bir terimdir. Yöneltilen ve sorulan soruyla ilgili olan gensoru, birçok parlamento sisteminde hükümeti denetlemek için kullanılmaktadır. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nden kaldırılan gensoru, bir bakan veya hükümetin görevden alınması amacıyla meclise sunulan bir güvenoyu olarak kabul edilir. TBMM'de başbakana ya da bakanlardan birine milletvekilleri tarafından soruşturma yapılamasını içeren soru denilebilir.

Genellikle muhalefet partilerinin kullandığı gensoru, bir bakanın ya da hükümetin başarısız olduğu iddiasıyla gündeme getirilir. Meclis, gensoru önergesini kabul ederse ilgili bakan v. görevden çekilmek zorunda kalır. Ancak gensoru önergesinde karar alınabilmesi zorlu bir süreçtir ve belirli kurallardan geçmiş olması gereklidir.

Meclis'in gensoru geçmişindeki olaylara şunlar örnek olarak verilebilir:

• Demirel grubunun düşmesi,
• 1982 Anayasası sonrası gensoru
• Güler İleri istifa etmek zorunda kalması
• Susurluk olayı
• Mehmet Ağar, Mesut Yılmaz siyasinin düşmesi
• Er Sümer istifası

TBMM'DE GENSORU NE ZAMAN, NEDEN KALDIRILDI?

Gensoru, parlamenter sistemde geçerlidir. Türkiye Cumhuriyeti'nde Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçildiğinden, gensoru uygulanmamaktadır. 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu sonrası başkanlık sistemi getirildiği için güvenoyu uygulaması Türkiye'de kalktı.

Meclis'te gensoru (güvenoyu) konusunun kaldırılması için bir oylama yapıldı ve 343 evet oy ile 12 Ocak 2017 tarihinde gensoru önergesi kaldırıldı.

GENSORU ÖNERGESİ HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER

Gensoru önergesinin verilmesi için bir siyasi parti grubu adına veya en az 20 milletvekilinin imzası lazımdır.

Gensoru önergesi, verilişinden sonraki üç gün içinde bastırılır ve üyelere dağıtılır.

On gün içinde gündeme alınıp alınamayacağına karar verilir.

Bu karar aşamasında yapılan görüşmede, önerge sahiplerinden biri, siyasi parti grupları adına bir milletvekili, Bakanlar Kurulu adına da Başbakan ya da bir Bakan konuşabilmektedir.

Görüşme günü belli olur.

Gündeme alınma kararından iki gün geçmedikçe gensoru önergesi görüşmeye alınamaz. Aynı zamanda da yedi günden sonraya da bırakılamaz.

Burada bir de güven isteği durumu söz konusudur. Bakanlar Kurulunun güven isteği ve grupların vereceği gerekçeli güvensizlik önergeleri gensoru görüşmeleri esnasında bir tam gün geçtikten sonra oylanabilir.

Bu oylamada ise sadece güvensizlik oyları yer almaktadır. Bakanlar Kurulunun ya da bir Bakanın düşmesi için üye sayısının çoğunluk oyu gerekmektedir. Gensoru konusuyla ilgili diğer hususlar ise meclis çalışmalarının dengeli yürütülmesi adına iç tüzükte belirlenmektedir.