FLAŞ! Nisan ayı enflasyon rakamını açıkladı. Piyasanın gözü 5 Mayıs 2022 Perşembe günü TÜİK'in açıklayacağı rakamda. Dünya gazetesi yazarı Alaattin Aktaş, nisan ayı tüketici fiyat artışının ne kadar geleceğini açıkladı

Alaattin Aktaş'ın yazısı

Nisan ayı tüketici fiyat artışı yüzde 6 dolayında gelebilir. Üstelik TÜFE'nin ağırlığı en yüksek kalemleri olan otomobil ve akaryakıtta neredeyse hiç zam olmadığı halde...

Nisan ayı artışını bu düzeye taşıyan iki grup var; gıda ve giyim...

Nisan enflasyonu yüzde 5’in altına inmeyecek. Bu kesin. Aylık artışın yüzde 6.5’e kadar da yolu var. Ama bizim tahminimiz yüzde 6 dolayında bir oran.

Nisan ayı oranı yüzde 6 geldiği takdirde ilk dört aydaki artış yüzde 30’u, son bir yıldaki artış da yüzde 68’i bulacak.

Bir ayda yüzde 6 artış; üstelik TÜFE'nin "ağır topları” olan otomobil ve akaryakıtta fiyatlar neredeyse sabit kaldığı halde...

Otomobil ve akaryakıtın TÜFE’deki ağırlığı yüzde 12’nin biraz üstünde. Yani bu kalemlerde yüzde 10 fiyat artışı olsa, TÜFE yüzde 1.2 artacak demektir.

Ancak bu ay söz konusu kalemlerdeki zam oranı çok düşük olduğu için TÜFE’ye etki yalnızca 0.3 puan dolayında bekleniyor. Bu oranın üçte bir kadarı da, yani 0.1 puanı da fiyatı yüzde 7.1 artan otogazdan kaynaklanacak.

Otomobil ve akaryakıt fiyatları neredeyse yerinde saydığı halde aylık oranın hangi kalemlerin etkisiyle yüzde 6 dolayında artacağına gelince... Grup grup gidelim...

GIDA İLK SIRADA

Nisan ayı enflasyonunu yukarı iten en önemli grup, gıda.

TÜFE’de dörtte bir ağırlığa sahip gıda ve alkolsüz içecekler grubunda nisan ayında yüzde 8-10 arasında bir artış hesaplanıyor. Bu oranlara göre gıdadan toplam TÜFE’ye yaklaşık 2 ile 2.5 puan arasında bir yansıma olacak.

Gıdada aylık artış yüzde 8 olduğu takdirde yıllık oran 80’i bulacak. Aylık artışın yüzde 10 olması halinde ise yıllık artış yüzde 83’ü de aşacak.

Girişte nisan sonunda genel artışın yüzde 68 olabileceğini belirtmiştik. Gıdada ise genel oranın 15 puan kadar üstünde bir artıştan söz ediyoruz. Hani vatandaş hep açıklanan oranı inandırıcı bulmuyor ya, işte en büyük nedeni bu. Her ne kadar gıda toplam TÜFE’de dörtte bir ağırlığa sahipse de, bu ortalama bir oran. Çok açık ki dar gelirli gıdaya daha çok pay ayırmak durumunda ve bu yüzde hissettiği enflasyon genel oranın çok üstünde.

Gıda grubunda meyve sebze fiyatları nisanda çok fazla artış göstermedi, hatta fiyatı düşen ürünler de var. Ancak meyve sebzenin toplam TÜFE’deki ağırlığı yüzde 5 dolayında. Gıdadaki genel oranın yüzde 10 dayanmasına yol açan kalemler ise ağırlığı çok daha fazla olan et, tavuk, balık, süt, peynir, yoğurt gibi temel ürünler.

Bu arada Ramazan pidesinin yılda yalnızca bir ay üretiliyor olması dolayısıyla endeks kapsamına alınmadığını belirtelim. Kaldı ki pide hesaplamaya dahil edilmek istense bile mart ayında fiyat oluşmadığı için bir değişim oranı hesaplamak mümkün değil.

GİYİMDE REKOR ARTIŞ

Türkiye’de belli ürünlerin fiyatı, belli aylarda hep yüksek oranda artar. Örneğin ekim aylarında okulların açılması ve kışlık kıyafet fiyatları yüzünden görece hep yüksek artış yaşanır. Bu çerçevedeki bir diğer ay da nisandır.

Nisan ayında yeni kıyafetler piyasaya çıkar ve bunların fiyatı hep yüksek olur. Bu yüzden de nisan aylarında giyim ve ayakkabı grubunda her yıl çok yüksek fiyat artışı görülür. Kuşkusuz aynı durum bu yıl da yaşanıyor.

Bu yıl bayram öncesi olmasının da fiyatlar üstünde bir baskı oluşturduğu ortada.

Giyim ve ayakkabı grubundaki fiyat artışı nisan ayında yüzde 15-20 arasında hesaplanıyor. Bu grubun TÜFE’deki ağırlığı yüzde 6.42 düzeyinde. Buna göre nisan zammından TÜFE’ye yansıma 1 puan ile 1.3 puan arasında olacak.

DOĞALGAZ ZAMMI ENDEKSE ŞİMDİ, CÜZDANLARA SONBAHARDA GİRECEK

Konutlarda kullanılan doğalgaza 1 Nisan’dan geçerli olmak üzere yüzde 35 zam yapıldı. Kış bitti, doğalgaz kullanımı yalnızca sıcak su için gerekli hale geldi. Dolayısıyla doğalgaz zammı üstünde bu dönemde neredeyse hiç durulmadı.

Ancak sonbahar gelip havalar soğuduğunda kaloriferler ve kombiler yakıldı mı, işte o zaman bu zammı çok iyi hatırlayacağız. Tabii ki o zamana kadar, nisan zammını unutturacak yeni zamlar gelmezse...

Doğalgazın TÜFE’deki ağırlığı yüzde 1.55 düzeyinde. Dolayısıyla yüzde 35’lik zam, nisan ayı endeksini 0.54 puan etkileyecek.

Yüzde 35 oranındaki zammın konutlar için söz konusu olduğunu, sanayide ve elektrik üretiminde kullanılan doğalgaza her ay ve daha yüklü tutarda zam yapıldığını da hatırlatalım.

Doğaldır ki sanayi maliyetlerini yukarı çekecek bu zamlar, üretici fiyatlarının, bağlı olarak bir süre sonra tüketici fiyatlarının daha çok artması sonucunu doğuracak.

ULAŞTIRMA ZAMLARINDAN 1 PUANA YAKIN ETKİ GELEBİLİR

Nisan ayında başta İstanbul olmak üzere birçok kentte şehir içi ulaşım hizmetlerine zam yapıldı.

Aynı şekilde şehirler arası ulaşım hizmetleri de zam gördü; uçak, tren, otobüs; hepsi...

Ulaşım hizmetlerin TÜFE’de yüzde 2.44’lük ağırlığı var. Bu zamlardan TÜFE’ye 0.9 puan kadar bir yansıma bekleniyor.

KİRADAN 0.22 PUAN

TÜFE kapsamında ölçülmesi en zor kalem herhalde kiradır.

TÜİK bu konuda şöyle bir yöntem izliyor:

Seçilmiş konutlar var. Bu konutlarda kira sözleşmesi yenilendiği takdirde değişen tutar dikkate alınıyor. Bu konutun kiracısı değişirse bu sefer yeni kira eskisiyle kıyaslanarak hesaplama yapılıyor. Ancak, kiracı oturmaya devam ediyor, yeni sözleşme söz konusu değil, benzer evlerin kirası istediği kadar artsın, bu yönteme göre endekse bir yansıma olmuyor.

Bu yöntemin sakıncaları elbette var. En önemlisi de ilk kez kiraya verilen konutların kapsanmıyor oluşu. Ayrıca TÜİK’in portföyünde olmayan konutlardaki kira değişimi de kapsam dışı.

Kiralar, teorik olarak sözleşme yenileme döneminde bir önceki ay oluşan yıllık ortalama TÜFE artışı kadar artırılıyor. Martta oluşan yıllık ortalama TÜFE artışı yüzde 29.88 ve nisandaki kira yenilemelerinin de en fazla bu oranda yapılması gerekiyor.

Yani kira konusunda çok belirsizlik var ve bir tahmin yapmak hiç kolay değil. Kira ile ilgili tahmin büyük ölçüde el yordamıyla yapılıyor. Biz nisan ayındaki ortalama artışı yüzde 5 varsayıyor, buradan da endeksteki yüzde 4.44’lük ağırlığına göre TÜFE’ye 0.22 puan dolayında bir yansıma olacağını öngörüyoruz.

SİGARA ZAMMINDA MARTTAN DEVİR VAR

Sigaraya son olarak mart ayının ortasında yüzde 10 dolayında zam geldi. Bu zammın bir kısmı hesaplama yöntemi itibarıyla nisana sarktı. Söz konusu zammın yüzde 4.5-5.0 kadarı nisan endeksine girecek.

Sigaranın TÜFE’deki ağırlığı yüzde 4. Buna göre yüzde 5’lik zammın yansıması 0.2 puan dolayında olacak.

DİĞER ZAMLAR

Kalem kalem değindiğimiz mal ve hizmetlerin TÜFE'deki ağırlığı yüzde 60'a yaklaşıyor. Bu mal ve hizmetlerdeki zamlar nisan ayında tüketici fiyatlarının yüzde 5.5 dolayında artması sonucunu doğuracak.

TÜFE’nin kalan yüzde 40’ından da en az 0.5 ile 1.0 puan arasında bir etki gelmesi beklenmeli.

Şu durumda nisan ayı artışı muhtemelen yüzde 6.0-6.5 arasında olacaktır.

Ayrıca bir kez daha vurgulamak istiyorum. Bu çalışmayla TÜİK’in ne açıklayacağını tahmin etmeye uğraşmıyorum. Bu ne görevim, ne de böyle bir amacım var.

Bu tümüyle benim hesaplamam ve tahminim.