Doları patlatacak gelişmeleri tek tek açıkladı, tarih verdi. Kur Korumalı Mevduat ve YUVAM hesapları dövizi durdurabilecek mi? Yeniçağ gazetesi yazarı Evren Devrim Zelyut'tan bomba dolar yorumu

Yeniçağ gazetesinden Evren Devrim Zelyut'un yazısı

Erdoğan'ın dış girdiye bağlı tarım ve sanayisi iflas etmek üzere. Salgın öncesinde bile, çalıştıkça, ithalatı ve bağlı olarak kuru artıran bir sistem vardı. Bu sistem 2019 seçimlerinde artan enflasyon ve durgunluk nedeni ile Erdoğan'a İstanbul ve Ankara'nın kaybedilmesi cezasını kesmişti. Ama Erdoğan bunu anlamamakta direndi. Sakat sistemi değiştirmek yerine, desteklerle sürdürmeyi tercih etti. Bunların üzerine gelen salgın, maliyetleri yukarı çekti. Diğer tarafta korkunç bir hata olan 'enflasyonu düşürmek yerine faizi talimatla düşürmeyi seçmek' vatandaşı Lira'dan uzaklaştırıp kuru çıldırttı. Dış girdi bağını kesmediği için ekonomi 3 haneli enflasyona yaklaştı.

Sürekli yazdığımız gibi örtülü faizle (KKM+YUVAM) kuru tutmak mümkün olmayacak. Merkez Bankası tarafından açıklanan son kısa vadeli dış borç istatistiğini unutmayalım lütfen! Neydi rakam? Tam 125,6 milyar dolar. Kasada yani rezervlerde ne kadar var? Eksi 50 milyar dolar.

İşaret etmek istediğim nokta ise gelecekte ne olacağına dair. Banka harici sektörlerin kısa vadeli dış borç stoku %35,1 oranında artarak 47,8 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleşmiş.

TCMB elektronik veri dağıtım sistemine girip, kısa vadeli dış borcu işaretleyip, ithalat borçlarının grafiğini çizdirdiğimde çok ilginç bir görüntü karşımıza çıkıyor. 2010-2020 yılları arasında ithalat borçları 25-35 milyar dolar arasında gezinmiş. Ancak 2021 yılında borç adeta çıldırmış, grafik roket gibi yukarı çıkarak 2021 sonu itibariyle 42,5 milyar dolara ulaşmış.

Şimdi sormak istediğim soru şu: 10 yıl boyunca belirli bir bant arasında dalgalanan ithalat borçları bir anda neden iki katına çıkmıştır? Sonuçları ne olur?

Kurun 8'den 18'e çıkması ihracatı artıran bir unsur olmuştu. Türk malları dolar sahiplerine göre sudan ucuz hale gelmişti. Bu da iktidarın ihracatta rekorlar kırdık diye övünmesine neden olmuştu. Hatırlayın o dönemde yandaşlar dış ticaret fazlası vererek rezervleri doldurup enflasyonu dahi düşüreceklerini iddia etmişlerdi.

Ancak gözden kaçırdıkları nokta ekonominin üretmek için dışa bağımlı olmasıydı. Yani ihracat artarken yukarıda da arz ettiğim üzere ithalat borçları iki katına çıkmıştı. O zaman ihracat musluğu havuza su doldururken, her sektör bu havuzda bir delik açarsa, yani ithalat yapıp doları dışarıya akıtırsa havuzda dolar birikir mi? Bu nedenle 2022 Ocak ayında bir ayda 10,4 milyar dolar açık verdik.

Sıkıntılı bir konu da şu: 2021'de 22 milyar USD ihracat yaptınız. Bunun 2,6 milyar doları sermaye malı, 11,2 milyar doları hammadde, 8,2 milyar doları tüketim malı.

İhracatınızın sadece %37'si tüketim malı ise siz para kazanacak malları az üretiyorsunuz demektir. İhracat gelirinin yarısı ham madde ise bunun adı hamallıktır. Sattığınız tüketim mallarının teknoloji yoğunluğuna baktığımızda ise sadece %3 civarında yüksek teknoloji var. Demek ki, bol para getiren bu mallardan da rezervi dolduracak kadar fazla üretim/satış yapılamıyor.

Bu konuyu uzun uzun anlattım çünkü dolar/TL bugüne kadar neden koptu gitti derseniz ana nedeni cari açıkların büyümesi ve bir noktada ülkeyi kur krizine sokmasıdır. Şimdi ülke hızlı bir şekilde yine aynı döngüye girmiştir. Bu nedenle KKM ve YUVAM hesaplarının bu kötü akışı tutacak gücü olmayacaktır. Vatandaş, artan enflasyon ve kendi dövizi ile baskılanan kur gerçeği sabitken, reel olarak bu ürünlerde kaldıkça zarar edecektir. Bu zarar 3 ay sonra ne verdik ne aldık hesabında ortaya çıkacak. O zaman algı bozulacak, cari açığın ittirmesi ile kurda rekorlar karşımıza çıkacaktır.

Onlarda üretim sorunu yok

Kuru sadece bizim cari açığımız belirlemiyor. Uzun süredir dikkatinize sunduğumuz, Amerikan Merkez Bankası'nın ABD enflasyonunu kontrol altına almak için yapacağı faiz artırımlarının da dozunun yüksek olacağı ortaya çıkıyor.

ABD gibi Batı ülkelerinde üretim sorunu yok. Bu nedenle orada enflasyon mal kıtlığından değil, bol para nedeni ile oluşuyor. Türkiye'de ise her ikisi var. Yani hem TCMB para basıyor, hem mal üretimi az. ABD'ye dönersek FED para miktarını düşürdüğü an enflasyona darbeyi vurur. Faizleri de artırdı mı da ekonomik aktivite azalır, para tahvile girer ve ortalık sakinleşir. FED, enflasyon şiddetli olduğu ölçüde agresif şekilde faiz artıracağım dedi. Bu beyan üzerine de yatırım bankalarından Goldman Sachs daha önce faiz artışı sayısına ilişkin yaptığı tahmini 5'ten 7'ye çıkarmıştı. Morgan Stanley ise 6 faiz artışı tahmin etmişti. Ama en ilginç açıklama ise JP Morgan'dan geldi. Kurumun baş ekonomisti Bruce Kasman liderliğinde bir araştırma notu hazırlayan ekonomistler, "Şimdi FED'in önümüzdeki dokuz toplantının her birinde politika faizini 25 baz puan artırmasını bekliyoruz" şeklinde görüş bildirdiler.

Düşünelim: FED en az sayıda yani 6 kez faiz artırsa bile bu dalganın önünde sizin KKM ya da YUVAM korumalarınız durabilir mi? FED 9 trilyon dolar olan para miktarını 1,5-2 trilyon dolar düşürse Türkiye'de kur sizce 13,50'de kalır mı?

Erdoğan yaza kadar kurda istikrarı koruyarak, yazın da turizm gelirleri ile kendisini sonbahara atmayı planlıyor. Dün yazdık, 2008 krizinde olduğu gibi sıyırması çok zor. Türkiye'ye güvenip kimse gelmiyor. Salgın bitse bile ne olacak? Türkiye'ye sermaye mi yağacak? Ya da ekonomi ihracat rekorları mı kıracak? Kırsa bile ithalatın da kopup gittiğini yukarıda rakamlarla gösterdik.

Yaz konusunda gelelim Rus turist konusuna, bu insanlar da cepte mi? Yani siz Ukrayna-Rusya gerginliğinde Kiev'e gidiyorsunuz. Sonra oradan çıkıp, Moskova'ya uğramadan Ankara'ya dönüyorsunuz. SİHA'larınız Rus ayrılıkçıları keklik gibi avlıyor ve yaza Rus turist gelecek diye ellerinizi ovuşturuyorsunuz... Daha çok beklersiniz...

Erdoğan'ın planı tutmaz. Çünkü Ruslar bizim taraflı tutumumuzu unutsalar bile, bu sefer artan kur nedeni ile tur operatörleri dolar bazında indirim talep ederek bize gelecekler. Geçen yıl 500 USD'ye Ruslara tur sattıysanız, o operatör eline makinayı alıp spot kurla 500 doları çarpınca şimdi Lira bazında sizin kazanacağınız rakamın arttığını görecektir. Haliyle dönüp Türk otelinden indirim talep edecek. Bu nedenle turizm geliri öyle 35-40 milyar dolara ulaşamaz. Gelen turist sayısı rekor kırmışken hasılatı ise 25-30 milyar dolar arasında düşük kalacak. Yani yine hamallık yapmış olacağız.

Erdoğan'ın Saray'daki hesabı çarşıya uymayacak. Kur balonunun ipi yeniden elden kaçacak, tarımda daha önce yazdığımız girdi maliyeti artışı yeni enflasyonist dalgalar üretecek, sanayinin pahalı malları içeride satılmayacak, ihracattan daha fazla artan ithalat rezervin iki yakasını bir araya getirmeyecek. Enflasyon tam gaz yukarı, AKP oyları ise %20 civarına oturacak.