Bir çok kişiye yeni maaş bağlanacak. Yeni asgari ücretten sonra muhtar, memur, emekli maaşları da artıyor. Evde bakım, rapor ücreti, borçlanma tutarı, işsizlik sigortası, yemek parası, çocuk ve aile zammı da artacak. İşte 12 başlıkta yeni ücretler

Yeni Şafak yazarı Ahmen Ünlü'nün "12 başlıkta yeni asgari ücret artışının etkilediği kritik ödemeler" başlıklı yazısı

Her yıl Aralık ayı sonunda Asgari Ücret Tespit Komisyonu Kararı’na göre belirlenen asgari ücret tutarı 84,6 milyon vatandaşı doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir. Bu nedenle de ister istemez açıklanan asgari ücret artışı birçok ödemeyi etkileyecektir.

Asgari ücretteki artışlar, memurların ve sözleşmeli personelin de içinde bulunduğu 84,6 milyonu doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir. Kimilerinin eline geçen ücret tutarı artarken kimilerinin de üzerindeki mali yük artmaktadır. Bazıları da aylık almaya başlamaktadır. Dolayısıyla asgari ücret artışı birçok kesimi doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen bir özellik arz etmektedir. 2023 yılında uygulanacak asgari ücret brüt 10 bin 8 TL, net olarak da 8 bin 506 TL oldu. 12 başlıkta konuyu açıklayacağız.

1- Asgari ücret memur maaşlarını doğrudan etkiliyor

Belirlen asgari ücretten gelir vergisi alınmayacağı için asgari ücretliler için belirlenen brüt tutar kadar bütün çalışanların vergi matrahından indirim yapılmaktadır. Bu nedenle memurlar ve sözleşmeli personel için de asgari ücretin önemli bir etkisi bulunmakta ve doğrudan etkilenmektedir. Her ay 10 bin 8 TL kadar ücret gelir vergisi matrahından indirilecektir.

2- Yasal düzenleme yapılmadığı için bekar ve çocuklu çalışanlar aynı asgari ücreti alacaklar

Asgari ücretin brüt tutarı aynı olmakla birlikte ele geçen net ücret tutarı medeni durumdan dolayı asgari ücretliler arasında değişmekteydi. Asgari ücretten gelir ve damga vergisi kaldırıldığı için şimdi evli ve çocuklu asgari ücretli ile bekar asgari ücretli aynı net ücreti alacaktır. Bize göre bu konuda düzenleme yapılması uygun olacaktır.

3- Asgari ücret evde bakım parası alacakların belirlenmesinde etkilidir

Bakıma muhtaç engelli ve bakıma muhtaç engelliye evde bakım hizmeti veren kişilere Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından ödenmekte olan evde bakım ücretleri memur maaş katsayısına göre belirlendiği için asgarî ücret artışı evde bakım ücretini etkilemiyor. Ancak, asgari ücret evde bakım parası alacakların belirlenmesinde etkili olmaktadır. Yani asgari ücretin çok artması birçok yeni kişiye maaş bağlanması anlamına gelmektedir.

1 Ocak sonrası hane halkının kişi başına düşen gelirinin 5.670,6 TL’nin altında olması yeterli olacaktır. Kişi başına gelirinden dolayı başvurusu reddedilenler asgari ücret artışı sonrasında yeniden başvurabilirler. 65 yaş aylığı bağlanabilmesi için ise 1 Ocak’tan itibaren 2.835 TL’nin altında olması yeterli kabul edilecektir. Asgari ücretin artması birçok yeni kişiye maaş bağlanması anlamına gelmektedir.

4- Asgari ücretteki artış sigortalıların borçlanma tutarını arttırdı

Yine sigortalıların borçlanma tutarları da asgari ücretle doğrudan ilgilidir. Bu nedenle borçlanma yapacak sigortalıların ödeyecekleri borçlanma tutarları da artmaktadır. Ayrıca, isteğe bağlı sigortalıların ödeyecekleri sigorta prim tutarlarından tutun da yurt içi ve yurt dışı borçlanma tutarlarına kadar birçok ödeme asgari ücrete bağlıdır. Yine Bağ-Kur’luların ödeyecekleri prim tutarları ile SGK tarafından kesilen idari para cezalarının tutarı da asgari ücret tutarına göre belirlenmektedir.

Bu nedenle borçlanma yapacakların ellerini çabuk tutarak aralık ayı bitmeden borçlanma yapmalarını öneririz. Aksi takdirde 1 Ocak itibarıyla yani bir günlük farkla asgari ücretteki artış oranı kadar borçlanma tutarları artacaktır.

5- Asgari ücret milyonlarca GSS’linin ödeyeceği tutarı arttıracak

Genel sağlık sigortası kapsamında olanların ödeyecekleri GSS primleri de asgari ücrete göre belirlendiğinden asgari ücret artışı, ödenecek GSS primlerini de arttırmaktadır. Bu ödeme ise milyonlarca GSS’linin ödeyeceği prim yükünü arttırmaktadır. GSS’lilerin ödeyecekleri tutarlar ise asgari ücretin % 3 ü kadardır. Yeni asgari ücrete göre GSS’li olanlar; 10.008 x % 3 = 300,24 TL ödeyecektir.

6- Asgari ücret işsizlik sigortası ve sigorta primine esas kazanç tavanını arttıracak

İşsizlik ödeneği tutarı, onaltı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçememektedir. Alt limit ise brüt asgari ücretin yüzde 40’ıdır. Dolayısıyla asgari ücret artışı işsizlik ödeneğinin hem tabanını hem de tavanını arttırmıştır. Buna göre brüt işsizlik ödeneği tavanı 10.008*% 80= 8.006 TL (Neti ise 7.9745 TL), tabanı ise 10.008*%40= 4.003 TL (Neti ise 3.972,6 TL) olmuştur.

Yine asgari ücret artışı hem SSK hem de Bağ-Kur’luların sigorta primine esas kazanç tavanlarını da arttırmıştır. Buna göre tavan tutar 10.008 x 7,5 = 75.060 TL olmuştur.

7- Asgari ücret artışı, ödenen rapor parasını da arttıracak

Sigortalılara (memurlar hariç) yapılan geçici iş göremezlik ödeneği; iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki oniki aydaki son üç ay içinde, sigortalı adına SGK’ya bildirilmiş olan prime esas kazançlarının, bu süredeki gün sayısına bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama günlük kazanç esas alınarak hesaplanır. Dolayısıyla asgari ücret artışı SGK tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği tutarını arttıracaktır.

8- Asgari ücret artışı istisna tutulacak yemek parası, çocuk ve aile zammını da arttıracak

Prime esas kazançlardan istisna tutulacak yemek parası, çocuk zammı ve aile zammı (yardımı) tutarları 5510 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalıların;

Yemek parası: 1/1/2023 ila 31/12/2023 tarihleri arasında; 333,6 TL x % 6 = 20 TL (Günlük),

Çocuk zammı: 1/1/2023 ila 31/12/2023 tarihleri arasında; 10.008 TL x % 2 = 200 TL (Aylık),

Aile zammı (yardımı): 1/1/2023 ila 31/12/2023 tarihleri arasında; 10.008 TL x %10 = 1000,8 TL (Aylık), tutarındaki kazançları, prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.

9- Asgari ücret artışı muhtar maaşlarını 8.506 TL’ye yükseltti

2108 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasası'nın 1'inci maddesine göre; Köy muhtarları ile şehir ve kasaba mahalle muhtarlarına, 14.750 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda aylık ödenek verilmektedir. Bu ödenek damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmamaktadır. Bu ödeneğin net tutarının net asgari ücret tutarının altında kalması halinde aradaki fark, ödenek için öngörülen usul ve esaslar çerçevesinde herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ayrıca ödenmektedir.

Dolayısıyla asgari ücret tutarındaki artışın muhtar maaşlarını doğrudan etkilediğini ifade edebiliriz. Buna göre muhtar maaşları 8.506 TL’nin altında olamayacaktır.

10- Asgari ücret esnaf oda başkanlarının maaşlarını yüzde 54,66 oranında arttırdı

Asgari ücret artışın en fazla sevindirdiği grup asgari ücretle çalışanlardan ziyade bazı oda başkanları olmaktadır. Çünkü 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nun aylık ücretler ve huzur haklarını düzenleyen 56’ncı maddesinde ücretler asgari ücrete endekslenmiştir.

Buna göre esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşlarının yönetim kurulu üyelerinin huzur hakları, yönetim kurulu başkanı ve başkan vekilleri ile denetim kurulu ve disiplin kurulu üyelerine verilecek aylık ücretler ile merkez dışından genel kurul, başkanlar kurulu, yönetim kurulu, denetim kurulu ve disiplin kurulu toplantılarına katılacak üyelere ve bunların görevlendirilmelerinde ödenecek yolluk ve konaklama ücretleri, aşağıda belirtilen hadleri aşmamak kaydıyla ilgili esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşlarının genel kurullarınca belirlenmektedir. Genel kurullarda yapılan oylamada ise genellikle kanundaki limitler oylanarak kabul edilmektedir. Kanuna göre yönetim kurulu başkanlarına yapılacak ücret ödemeleri üye sayılarına göre asgari ücretin katları şeklinde belirlenmektedir.

11- Yeraltı maden işçilerine ödenecek asgari ücret brüt 20 bin16 TL oldu

Asgari ücretin 10.008 TL’ye çıkmasından faydalanacak kesimlerin başında yer altı maden işçileri geliyor. Soma faciasından sonra 3213 sayılı Maden Kanunu’nda yapılan düzenlemeyle taban ücretleri asgari ücretin iki katına çıkartılan yer altı maden işçileri, yıl başından itibaren 20.016 TL brüt ücret alacaklar.

12- Asgari ücret artışı ile intörn maaşları net 8.506 TL oldu

İntörn doktor maaşları hesaplanırken net asgari ücret kadar ödeme yapılmaktadır. 2023 yılı ilk yarısı için devlet üniversitelerindeki intörn doktor maaşı 5.500,35 TL kadar olacaktır. Vakıf üniversitelerindeki intörn doktor maaşı ise 4.702 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutar kadardır. Ayrıca stajyer öğrenci maaşları da artacaktır.

Sonuç olarak, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı asgari ücret artışları sonrasında prime esas kazançların alt ve üst sınırları ile bazı işlemlere esas tutarlarla ilgili olarak genelge çıkarttığı zaman asgari ücret artışlarının nasıl bir mali yük getirdiği daha net görülecektir. Asgari ücretlerdeki artışların kimilerini sevindirirken kimilerini de üzebildiğini ifade edebiliriz. Ümit ederiz ki asgari ücretlileri sevindiren bu artış kayıt dışı istihdamı tetiklemez.