Ayçiçek yağı ve pamuk için kötü haberi verdi. 2023'te kıtlık mı yaşanacak? Tarımda yeni dönem. Çiftçiler arpa ve buğdaya yöneldi, pamuk ve ayçiçeği ekimi azaldı

Ekonomim.com yazarı Ali Ekber Yıldırım'ın "Çiftçi pamuk ve ayçiçeği yerine buğday, arpa ekiyor" başlıklı yazısı

Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) Kasım 2022 Fenolojik Değerlendirme- Saha Araştırma Raporu’na göre, Türkiye’nin 7 bölgesinde de hububat ürünlerine yönelme var. Özellikle ayçiçeği ve pamuk üretiminden vazgeçen çiftçiler buğday ve arpa ekimine yöneldi.

Önümüzdeki yıl iklim koşulları da uygun giderse buğday üretiminde önemli oranda artış olması bekleniyor. TMO’nun merkez ve taşra teşkilatı teknik personelinin sahadan birebir gözlem, meteorolojik veri ve teknik bilgilerle hazırladığı "Fenolojik Değerlendirme-Hububatta Yağış, Ekiliş ve Gelişim Analizi (Kasım 2022 Değerlendirmesi)" raporu açıklandı.

Yağışlar yüzde 29 azaldı

Türkiye geneli Kasım ayı yağışlarının; normalin altında, geçen yıl yağışları civarında gerçekleştiği, 1 Ekim-30 Kasım 2022 kümülatif (2 aylık) dönemde ise yağışlarda normaline göre yüzde 29 azalma olduğu belirtilen raporda kışlık hububat ekilişleri hakkında özetle şu bilgilere yer verildi: “Kışlık hububat ekilişleri Kasım ayı sonu itibariyle ülke genelinde yüzde 80 tamamlanmıştır. Geçen yıl aynı dönemde yüzde 90 oranında ekim yapılmıştı. Ekilişler Doğu Anadolu Bölgesi dışındaki bölgelerde özellikle pamuk, ikinci ürün mısır ve şekerpancarı hasadı yapılan alanlarda devam etmekte olup Ocak ayı başında tamamlanması beklenmektedir.”

Tüm bölgelerde buğday ekimi arttı

Kışlık ekilişler devam etmesine rağmen sahadaki gözlemlere göre hububat, özellikle de buğday ve arpa ekimine yönelme olduğu belirtilen raporda bölgesel bazdaki değerlendirme şöyle:

- İç Anadolu Bölgesi’nde mısır ekili alanlardan hububata,

 - Marmara Bölgesi’nde (özellikle Balıkesir’de) ayçiçeği, kanola ve haşhaştan buğdaya,

- Akdeniz Bölgesi’nde ayçiçeği, pamuk ve mısır ekili alanlardan buğdaya,

- Karadeniz Bölgesi’nde ayçiçeğinden buğday ve arpaya,

- Ege Bölgesi’nde mısır, yağlık ayçiçeği ile haşhaş ekiminden hububata,

- Doğu Anadolu Bölgesi’nde yem bitkilerinden hububata,

- Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde pamuk ekili alanlardan hububata, (Adıyaman’da Tarım ve Orman Bakanlığı’nın mercimek tohumu dağıtmasıyla buğdaydan, arpa, mercimek ve nohuta) geçiş öngörülmektedir.          

Orta Anadolu ve İç Ege kesimlerindeki bazı illerde bitki çıkışlarının tarla yüzeyine dağılımı yağış yetersizliği nedeniyle düzensizlik göstermekte ve gelişmeler beklenen seviyeye ulaşmamaktadır. Son dönemde alınan yağışlarla çıkışların büyük ölçüde tamamlanacağı öngörülmektedir.”

Pamuk, yağlık ayçiçeği ve haşhaş ekimi azalıyor

TMO’nun saha değerlendirmesine göre, bu yıl ülke genelinde pamuk, yağlık ayçiçeği ve haşhaş ekili alanların geçen yıla göre azalacağı, bu alanların büyük kısmına buğday ve arpa ekildiği/ekileceği öngörülüyor. Değerlendirme raporunda bunun nedeni şöyle ifade ediliyor: “Sahada yapılan gözlemler, üretici ve sivil toplum kuruluşları ile yapılan görüşmelerle yapılan incelemeler dikkate alındığında bu yıl ülke genelinde kurumumuzun (TMO) uyguladığı yerinde alım politikasının da katkılarıyla diğer ürünlerden hububata geçişler olduğu, dolayısıyla hububat ekilen alanlarda artış olduğu tespit edilmiştir. Bu yıl sertifikalı tohum ve gübre kullanımında geçen yıla göre artış tespit edilmiştir.”

Kırmızı mercimek üretimi geçen yıl ile aynı seviyede

Raporda kırmızı mercimek ile ilgili yapılan değerlendirmede ise özetle şu bilgilere yer verildi: “Adıyaman, Batman ve Diyarbakır yörelerinde Ekim ayı sonunda başlanan ekilişlerin Aralık ayı içerisinde tamamlandığı, erken ekim yapılan yörelerde bitki çıkışlarının gözlemlendiği, Gaziantep bölgesinde yağışların yetersizliği nedeniyle ekilişlere Kasım ayının ikinci haftası itibariyle başlandığı ve yüzde 95 seviyelerine ulaştığı görüldü. Toplam ekim alanın yaklaşık yüzde 40’ını oluşturan Şanlıurfa bölgesinde ise ekilişlere Kasım ayında başlanmış olup yüzde 80 seviyesine ulaşmıştır. Genel olarak değerlendirildiğinde kışlık kırmızı mercimek ekilişlerinin yüzde 85 seviyesine ulaştığı, ekilişlerin Ocak ayında tamamlanacağı tahmin edilmektedir.

Kırmızı mercimek ekilişlerinde; Diyarbakır yöresinde münavebe uygulaması nedeniyle önceki yıla göre yüzde 30 civarında bir azalmanın olacağı, ancak ekilişlerin yoğun olarak yapıldığı Şanlıurfa, Batman, Gaziantep ve Adıyaman gibi bölgelerimizde ise mercimeğin hububat üretimine göre daha düşük gübre kullanımına imkan vermesi, bazı bölgelerimizde bakanlığımız tarafından tohum dağıtımı yapılması yanında kurumumuz ve serbest piyasa fiyatlarının da üretici beklentisini karşılamasından dolayı önceki yıla göre yüzde 5-10 civarında bir artışın beklendiği, bu kapsamda toplam ekim alanlarımızın en az geçen yıl seviyesinde veya bir miktar üzerinde gerçekleşeceği öngörülmektedir.”

Bu rapor bize neyi anlatıyor?

TMO’nun saha bilgilerinden de görüleceği üzere Türkiye’de çiftçi üretim kararı verirken o dönemdeki ürün fiyatlarına bakıyor. Raporda da yer verildiği gibi Toprak Mahsulleri Ofisi’nin 2022 ürünü buğday ve arpa alım fiyatı ve üzerine ton başına ödenen desteğin çiftçiyi memnun ettiği görünüyor. Bu nedenle buğday ve arpa ekimine yönelme oldu. Yağlık ayçiçeği ve pamukta ise artan maliyetlere rağmen fiyat 2021 yılının altında kaldı. Çiftçilerin destekleme primi artışı talepleri de karşılanmayınca çiftçi umduğunu bulamadı. Bu nedenle pamuk ve yağlık ayçiçeği üretimi azalıyor. Bu iki üründe de dışa bağımlı olan Türkiye, 2023’te daha fazla ayçiçeği ve ham ayçiçeği yağı ile pamuk ithalatı yapacak.