Ayçiçek yağı, buğdaydan sonra şeker krizi. Şeker ithal edilmesinin yolu açıldı, üreticilerden 'kaos' uyarısı geldi

Dünya gazetesinden Ali Ekber Yıldırım'ın Tarım Bakanlığı 300 bin ton şeker ithalatı için düğmeye bastı başlıklı yazısı

Dünya buğday krizini konuşurken şimdi de şeker krizi yaşanıyor. Hindistan şeker ihracatını 10 milyon ton ile sınırlandırdı. Rusya, şeker ihracatına yasak uygularken, Ukrayna şeker ihraç etmek istiyor ancak savaş nedeniyle ihraç edemiyor. Böyle bir ortamda Türkiye’nin şeker stoklarının yeni sezona yetişmeyeceği endişesi ile ithalat kapısı aralandı. Tarım ve Orman Bakanlığı kamuoyuna yaptığı açıklamada şekerde spekülatif fiyat artışını önlemek için imalatçılara ithalat izni verileceğini duyurdu.

Tarım ve Orman Bakanlığı ile Bakanlığa bağlı Şeker Dairesi’nin ortaklaşa yaptıkları açıklamada şöyle denildi: “Bilindiği üzere, 4634 sayılı Şeker Kanunu kapsamında, yurt içi şeker talebinin yurt içi üretimle karşılanması, planlı üretim modeli olan kotalar vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir. Bu çerçevede, pancar şekeri için 2021/2022 pazarlama yılında, ülke ihtiyacını karşılayacak düzeyde. Cumhurbaşkanı Kararı ile 2 milyon 632 bin 500 ton A kotası tahsis edilmiştir. Bu kotaya karşılık pancar şekeri üretimi ise 2 milyon 520 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Son üç pazarlama yılında yurt içine satılan A kotası şekeri (yurt içine satılabilen şeker miktarı) sırasıyla 2 milyon 455 bin ton, 2 milyon 468 bin ton. 2 milyon 507 bin ton olarak gerçekleşmiştir.

Bununla birlikte son günlerde spekülatif fiyat ve miktar hareketlerinin de oluştuğu gözlenmektedir. Piyasa dengelerinin sağlanması ve spekülasyonların önlenmesi amacıyla şekerli mamul üreten imalatçılara şeker için tarife kontenjanı açılarak ithalat yetkisi verilmesine ilişkin çalışma başlatılmıştır.”

Hedef 250-300 bin ton ithalat

Tarım ve Orman Bakanlığı ile sektör temsilcilerinin verdiği bilgilere göre bu kapsamda 250-300 bin ton civarında bir ithalat yapılması öngörülüyor. Bu ithalatın da Fas, Cezayir, Mısır gibi ülkelerden yapılması bekleniyor. İthalat fiyatı daha cazip görünse de ithal edilecek şeker bulunması konusunda endişeler var. Toptan şeker satıcıları ve imalatçılar şeker ithalatının kaçınılmaz hale geldiğini ve içerde 50 kiloluk şekerin toptan fiyatının 1200 liranın üzerine çıktığını belirterek, ithal şekerin bunun yarı fiyatına getirilebileceğini iddia ediyor. Toptan şeker ticareti yapanlar ithalatın imalatçılara değil genele açılması gerektiğini, imalatçıların bir bölümünün çok küçük olduğunu isteseler de ithalat yapamayacağını ifade ediyor.

Eline çantayı alan ithalat yaparsa kaos olur

Kayseri Şeker Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Akay, birkaç aydan beri ithalatını açılması gerektiğini, bu sezonu çıkarmak için yeterli şeker olmadığını ifade ettiklerini belirterek telefon görüşmemizde şu değerlendirmeyi yaptı: “ Türkiye’nin emniyet stoku da dahil 600 bin ton şekeri var. Bu da üç ayı zor çıkarır. Yeni sezon 15-20 Eylül gibi başladığı düşünülürse, 250-300 bin tonluk bir açık görülüyor. Bu nedenle ithalatın yapılması gerekiyor. Fiyatların çok daha fazla yükselmemesi adına bu önemli bir karar. Şu anda dışarıda şekerin tonu 550 dolar civarında. Bunun 200 dolar civarında da nakliye, lojistik ve benzeri masrafı var. Türkiye’ye maliyeti 750 dolara geliyor. Türkiye’de şekerin tonu 1200 dolar seviyesinde olduğu düşünüldüğünde tabii ki ithalat bu anlamda daha uygun. Biz ithalat yapılsın dediğimizde içerde şekerin tonu 450 dolar seviyesindeydi. Bundan sonra ithalatın yapılması gerekli. Ama nasıl olmalı? İthalat yetkisi herkese verilirse yani eline çantayı alan “ben şeker ithal ediyorum” diye bu işe girerse bir kaos olur. Bu nedenle Türk Şeker ve kooperatif fabrikalarına, üretenlere bu yetki verilebilir. Onlar getirebilirler. Geçmişte, 2016’da bunu yaşadık. O dönem ithalat özel sektöre bırakıldı ve tonu 400 dolar olan şeker, Türkiye 100 bin ton alacak diye piyasaya çıkınca bir anda şeker fiyatı 500 dolara çıktı. Aynı hata tekrarlanmamalı.”

DİR kapsamında ithalat yapılıyor

Dahilde İşleme Rejimi (DİR) kapsamında ithalatın yapıldığını açıklanan yeni kararın iç piyasaya yönelik ithalat olduğunu anımsatan Akay: “ Şu anda dahilde işleme rejimi kapsamında ithalat zaten yapılıyor. İthalat yapalım diyoruz ama şeker bulunabilecek ülkede çok fazla yok şu anda Fas’ta biraz şeker var. Cezayir’de var. Mısır çok az veriyor. 1000 ton civarında. Rusya ihracatı yasakladı. Ukrayna’da var ama getirmek çok zor ve fiyatı da ton başına 640 dolar. Hindistan ihracatı 10 milyon tonla sınırlandırdı.“ dedi.

Birçok üründe olduğu gibi şekerpancarı üretiminde ve şeker üretim politikasındaki yanlışlar nedeniyle Türkiye şekerde sorun yaşıyor. 2001 yılında çıkarılan Şeker Yasası ile pancar üretimine getirilen kota, şeker fabrikalarının özelleştirilmesi ve daha birçok yanlış uygulama sonucunda şeker ihraç eden Türkiye, şeker ithal eden ülke konumuna getirildi. Pancar üreticisi para kazanamadığı için üretimden uzaklaşırken tüketici şeker çok pahalı diye yakınıyor. Umarız ithalatın çözüm olmadığı üretimin artırılması için gerekli destekler sağlanır ve planlı bir üretim gerçekleştirilir.